|
|
ahno
RO:aburind, în aburi … Dictsiunar Armãn-Romãn Data DB:27596>2014-05-14 22:30:59.962283 »
ahno
ahno (ah-nó) invar –
1: tsi easti cu aburi;
2: tsi sh-ari chirutã hroma (tsi s-ari alghitã)
{ro: cu aburi, decolorat}
{fr: vaporeux, décoloré}
{en: steamy, discolored}
ex: mãcarea hearbi ahno (cu aburi); aflã altã gãljinã ahno (tu aburi, aburindalui), deacutotalui zmultã
ahnoatã
ahnoatã (ah-nŭá-tã) sf ahnoati/ahnoate (ah-nŭá-ti) shi ahnots (ah-nótsĭ) – vimtul tsi intrã sh-easi dit plimunj cãndu cariva adilji; hnoatã, honoatã, anasã, adiljatic, adiljari, suflari, suluchi
{ro: respiraţie}
{fr: respiration, haleine}
{en: breath}
§ hnoatã (hnŭá-tã) sf hnoati/hnoate (hnŭá-ti) shi hnots (hnótsĭ) – (unã cu ahnoatã)
ex: lj-anjurzeashti hnoata (adiljaticlu)
§ honoatã (ho-nŭá-tã) sf honoati/honoate (ho-nŭá-ti) shi honots (ho-nótsĭ) – (unã cu ahnoatã)
adilj1
adilj1 (a-díljĭŭ) vb I adiljai (a-di-ljĭáĭ), adiljam (a-di-ljĭámŭ), adiljatã (a-di-ljĭá-tã), adiljari/adiljare (a-di-ljĭá-ri) – trag vimtu tru plimunj shi-l scot nafoarã (ca semnu cã bãnedz); suflu, ljau anasã; (fig: adilji = (i) (omlu, pravda, etc.) easti yiu, bãneadzã; (ii) (frãndzã, lucri, etc.) s-minã la bãtearea-a vimtului; (iii) (vimtul) bati, suflã lishor, canda hãidipseashti pri cariva)
{ro: respira, trăi}
{fr: respirer, vivre}
{en: breathe, live}
ex: tut tsi bãneadzã adilji; s-pãrea cã loclu adilji (lja anasã); s-lji fats s-adilji (s-lja anasã); lasã-mi niheam s-adilj; armãnjlji tuts adilji (fig: bãneadzã); tsi mushat adilja (fig: bãtea, sufla) vimtul; mi dush tu grãdinã s-adilj (s-nji umplu plimunjlji cu) vimtu curat; mizi adilja (fig: s-mina di vimtu) cãti vãrã frãndzã
§ adiljat1 (a-di-ljĭátŭ) adg adiljatã (a-di-ljĭá-tã), adiljats (a-di-ljĭátsĭ), adiljati/adiljate (a-di-ljĭá-ti) – cari adilji, cari suflã, cari ari loatã anasã
{ro: respirat, trăit, adiat}
{fr: respiré}
{en: breathed, lived}
§ adiljari1/adiljare (a-di-ljĭá-ri) sf adiljeri (a-di-ljĭérĭ) – atsea tsi fatsi un cãndu adilji; suflari, loari anasã
{ro: acţiunea de a respira, de a trăi; respirare, trăire}
{fr: action de res-pirer, de vivre)}
{en: action of breathing, of living}
§ adiljat3 (a-di-ljĭátŭ) sm fãrã pl – vimtul tsi intrã sh-easi dit plimunj cãndu adilji cariva; adiljatic, adiljari, anasã, suflari, suflat, ahnoatã, hnoatã, suluchi;
(expr: tu-un adiljat = unãshunã, dinãcali)
{ro: respiraţie}
{fr: respiration, haleine}
{en: breath}
ex: dupã tsi-adiljatlu-sh stringu; tru oarã sh-lja-adiljatlu; nji si curmã adiljatlu; ampãturã sh-ma cãt ãsh tradzi adiljatlu
§ adiljari3/adiljare (a-di-ljĭá-ri) sf adiljeri (a-di-ljĭérĭ) – (unã cu adiljat3)
ex: lã si curmã adiljarea (anasa); adiljarea (anasa) lj-easti greauã; adiljeri (fig: suflãri lishoari) di vimtu
ahnuatã
ahnuatã (ah-nŭá-tã) sf ahnuati/ahnuate (ah-nŭá-ti) shi ahnots (ah-nótsĭ) – scriari neaprucheatã tu-aestu dictsiunar; vedz ahnoatã
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascãanasã
anasã (a-ná-sã) sf anãsuri (a-nắ-surĭ) – vimtul tsi intrã sh-easi dit plimunj cãndu adilji cariva; adiljat, adiljatic, suflari, ahnoatã, hnoatã, suluchi;
(expr: ljau anasã = trag shi scot vimtu dit cheptu)
{ro: respiraţie}
{fr: respiration, haleine}
{en: breath}
ex: voi s-ljau anasã; calu-arosh anasã loa (loa adiljatic, adilja); sh-tu-unã-anasã (suflari) alãga; di lucru nu-am anasã (nu-am chiro sã stau, s-dizvursescu)
avrãhnjisescu
avrãhnjisescu (a-vrãh-nji-sés-cu) vb IV avrãhnjisii (a-vrãh-nji-síĭ), avrãhnjiseam (a-vrãh-nji-seámŭ), avrãhnjisitã (a-vrãh-nji-sí-tã), avrãhnjisiri/avrãhnjisire (a-vrãh-nji-sí-ri) – nji sã ngroashi (nj-slãgheashti, nj-cher) boatsea dupã unã arãtsimi (sirmii); vrãhnjisescu, vrãhãsescu
{ro: răguşi}
{fr: s’enrouer}
{en: get hoarse}
ex: lailji corghi-avrãhnjisirã; avrãhnjisii (nji si ngrushe boatsea) di-arcoari
§ avrãhnjisit (a-vrãh-nji-sítŭ) adg avrãhnjisitã (a-vrãh-nji-sí-tã), avrãhnjisits (a-vrãh-nji-sítsĭ), avrãhnjisiti/avrãhnjisite (a-vrãh-nji-sí-ti) – tsi easti cu boatsea ngrushatã dupã unã arãtsimi; vrãhnjisit, vrãhnos, vrãhãsit
{ro: răguşit}
{fr: enroué}
{en: who got a hoarse voice}
ex: ari boatsea avrãhnjisitã
§ avrãhnjisiri/avrãhnjisire (a-vrãh-nji-sí-ri) sf avrãhnjisiri (a-vrãh-nji-sírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu boatsea-a omlu si ngroashi dupã unã arãtsimi; vrãhnjisiri, vrãhãsiri
{ro: acţiunea de a răguşi; răguşire}
{fr: action de s’enrouer}
{en: action of getting hoarse}
§ vrãhnjisescu (vrãh-nji-sés-cu) vb IV vrãhnjisii (vrãh-nji-síĭ), vrãhnjiseam (vrãh-nji-seámŭ), vrãhnjisitã (vrãh-nji-sí-tã), vrãhnjisiri/vrãhnjisire (vrãh-nji-sí-ri) – (unã cu avrãhnjisescu)
§ vrãhnjisit (vrãh-nji-sítŭ) adg vrãhnjisitã (vrãh-nji-sí-tã), vrãhnjisits (vrãh-nji-sítsĭ), vrãhnjisiti/vrãhnjisite (vrãh-nji-sí-ti) – (unã cu avrãhnjisit)
§ vrãhnjisi-ri/vrãhnjisire (vrãh-nji-sí-ri) sf vrãhnjisiri (vrãh-nji-sírĭ) – (unã cu avrãhnjisiri)
§ vrãhnos (vrãh-nósŭ) adg vrãhnoasã (vrãh-nŭá-sã), vrãhnosh (vrãh-nóshĭ), vrãhnoasi/vrãhnoase (vrãh-nŭá-si) – tsi easti cu boatsea avrãhnjisitã; avrãhnjisit, vrãhnjisit, vrãhãsit
{ro: răguşit}
{fr: d’une voix rauque, enroué}
{en: with hoarse, husky voice}
§ vrãhãsescu (vrã-hã-sés-cu) vb IV vrãhãsii (vrã-hã-síĭ), vrãhãseam (vrã-hã-seámŭ), vrãhãsitã (vrã-hã-sí-tã), vrãhãsiri/vrãhãsire (vrã-hã-sí-ri) – (unã cu avrãhnjisescu)
boatsi/boatse
boatsi/boatse (bŭá-tsi) sf bots (bótsĭ) –
1: vrondul tsi s-avdi cãndu omlu dishcljidi gura sh-alasã vimtul s-treacã prit coardili-lj tsi s-aflã tu gushi; zghic, zghicut; vrondul tsi s-fatsi (sh-ureaclja poati s-lu avdã) cãndu treamburã unã coardã (dit gusha-a omlui, di avyiulii, sh-multi alti soi di lucri);
2: sutsata tsi u fatsi un niho, cu un altu niho tsi-lj s-uidiseashti sh-asunã mushat la ureaclji; ih, niho, miludii;
(expr:
1: bag boatsea = nchisescu s-aurlu; butsescu;
2: grescu cu boatsi; alinai boatsea = grescu cu boatsi vãrtoasã, aurlu;
3: nj-si-acatsã boatsea = nu pot si zburãscu ghini (cã u-am boatsea avãrgãsitã, avrãhnjisitã), zburãscu vrãhnos;
4: pri un grai, pri unã boatsi = tuts dzãtsem unã soi, cu unanimitati;
5: nu scot nitsiunã boatsi = tac sh-nu dzãc tsiva, stau tãcut;
6: am unã boatsi mushatã = cãntu mushat;
7: tsãn boatsea la cãntari = tsãn niholu;
8: trag boatsea = lundzescu boatsea)
{ro: voce, strigăt; sunet; acompaniament}
{fr: voix, cri; son; accompagnement}
{en: voice, shout; sound; accompaniment}
ex: boatsea njicã sh-gura mari (angucitoari: tufechea); boatsi nu-ari sh-multi greashti (angucitoari: cartea); boatsi-aratsi tu pãduri (angucitoari: chiprul); boatsea al Toli bumbunidzã; sh-umplu cãmpurli di bots (zghicuri); easi nveasta, bagã boatsea
(expr: scoati zghicuti, aurlã); cloputi bãtea cu bots (ihuri) ãntunicati; la cãntitsli fãrshiruteshti, un cãntã, altu talji cãnticlu, sh-alantsã tsãn boatsea
(expr: tsãn niholu); cãntic cu bunã boatsi (miludii); chipurlu nu-ari bunã boatsi; grea cu boatsi
(expr: grea cu boatsi vãrtoasã, aurlã) tra s-ti avdã; nu scoati vãrã boatsi
(expr: tats, nu dzã tsiva); avea mushatã boatsi (cãnta mushat) ljirtatlu
§ boatsit (bŭá-tsitŭ) sn boatsi-ti/boatsite (bŭá-tsi-ti) – boatsea vãrtoasã, zghicurli shi shclji-murãrli tsi si scot (ma multu di muljeri) cãndu plãngu un mortu (jilescu shi pãrãvulsescu fapti dit bana-a mortului); miryiulog, miryiuloi, miruloyi, cãntic di mortu
{ro: bocet}
{fr: lamentation, complainte, myriologue}
{en: lament, wail}
ex: di iu yin boatsitli aesti?; boatsitli-a ljei ti fãtsea s-plãndzi
§ butsescu (bu-tsés-cu) (mi) vb IV butsii (bu-tsíĭ), butseam (bu-tseámŭ), butsitã (bu-tsí-tã), butsiri/butsire (bu-tsí-ri) – plãngu shi jilescu multu un mortu shi dzãc (cu zghicuri shi shcljimurãri) zboarã tsi aduc aminti tihisiri dit bana-a mortului sh-di-atselj tsi-alãsã dupã el; miryiu-luxescu, mirulyisescu, arãdãsescu, arãdhãpsescu, arãbdãsescu, arãvdãsescu, jilescu, zghilescu, plãngu, cãntu
cãmbanã
cãmbanã (cãm-bá-nã) sf cãmbãnj (cãm-bắnjĭ) –
1: cloput multu mari (spindzurat tu pirgul a bisearicãljei) cu cari crishtinjli suntu-acljimats s-yinã sã ncljinã la bisearicã;
2: (la fãrshirots mash) cloput; cãmbani, cloput
{ro: clopot (de la biserică)}
{fr: cloche (de l’église)}
{en: church bell}
ex: hiljlu bashi tatãl (angucitoari: limba di cãmbanã); cãmbana di la bisearicã acãtsã ca s-batã area shi vrãhnos; asunã njadzãnoaptea toaca greauã shi cãmbana; dats pri toacã sh-pri cãmbanã; zborlu-atsel urutlu ca cãmbana s-avdi; cãndu bat hãros cãmbãnjli
§ cãmbani/cãmbane (cãm-bá-ni) sf cãmbãnj (cãm-bắnjĭ) – (unã cu cãmbanã)
§ cãmbãnã (cãm-bã-nắ) sm cãmbãnadz (cãm-bã-nádzĭ) – (unã cu cãmbanã)
ex: sunã cãmbãnãlu (cloputlu) pi cãmbanea (cambanaryiolu) di la mãnãstir
§ cambanaryio (cam-ba-nar-yĭó) sm cambanaryeadz (cam-ba-nar-yĭádzĭ) – loclu dit pirgul a bisearicãljei iu s-aflã cãmbãnjli; cãmbãnãrii, simandru
{ro: clopotniţă}
{fr: clocher}
{en: bell-tower, steeple}
§ cãmbãnãrii/cãmbãnãrie (cãm-bã-nã-rí-i) sf cãmbãnãrii (cãm-bã-nã-ríĭ) – (unã cu cambanaryio)
§ cãm-bãnedz (cãm-bã-nédzŭ) vb I cãmbãnidzai (cãm-bã-ni-dzáĭ), cãm-bãnidzam (cãm-bã-ni-dzámŭ), cãmbãnidzatã (cãm-bã-ni-dzá-tã), cãmbãnidzari/cãmbãnidzare (cãm-bã-ni-dzá-ri) – bat cãmbana
{ro: clopoţi}
{fr: sonner les cloches, tinter}
{en: bell, ring the bell}
ex: cãmbãneadzã bat cãmbana) trã bisearica di searã; tutã dzua cãmbã-nidzarã
§ cãmbãnidzat (cãm-bã-ni-dzátŭ) adg cãmbãnidzatã (cãm-bã-ni-dzá-tã), cãmbãnidzats (cãm-bã-ni-dzátsĭ), cãmbãnidza-ti/cãmbãnidzate (cãm-bã-ni-dzá-ti) – tsi ari bãtutã (cãmbana)
{ro: clopoţit}
{fr: qui ont sonné (les cloches)}
{en: belled}
§ cãm-bãnidzari/cãmbãnidzare (cãm-bã-ni-dzá-ri) sf cãmbãnidzãri (cãm-bã-ni-dzắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva bati cãmbana
ciop
ciop (cĭópŭ) sn ciopuri (cĭó-purĭ) – cali (mitoadã, trop, etc.) prit cari alãsãm tihea (soartea, cãsmetea) s-aleagã un om, dit unã ceatã mari di oaminj; lot, lotã, lahno, lãhmã, scurtitsã, shcurtitsã, clir, lutãrii, lotãrii
{ro: lot, soartă}
{fr: lot, (tirer au) sort}
{en: (draw, cast) lots, chance, fate}
ex: trapshu ciop (shcurtitsa)
clir1
clir1 (clírŭ) sm fãrã pl – cali (mitoadã, trop, etc.) cu cari alãsãm tihea (soartea, cãsmetea) s-aleagã un om, dit unã ceatã mari di oaminj, dupã cum ãlj cadi mira; lot, lotã, lahno, lãhmã, scurtitsã, shcurtitsã, ciop, lutãrii, lotãrii
{ro: lot, soartă}
{fr: lot, (tirer au) sort}
{en: (draw, cast) lots, chance, fate}
ex: arucã clir (tradzi ciop, shcurtitã); cãdzu clirlu (mira) pri mini tra s-mi duc n hoarã shi s-ved tsi s-fatsi
duh
duh (dúhŭ) sn duhuri (dú-hurĭ) –
1: anasã, adiljat, adiljatic, suflari, ahnoatã, hnoatã, suluchi;
2: hãrli tsi-l fac omlu s-aducheascã cã easti unã hiintsã ahoryea di-alanti hiintsi; suflit, pnevmã, gean, stuhico;
(expr:
1: sh-loarã (sh-li au) duhurli = bãneadzã ghini un cu-alantu, s-aduchescu ghini, suntu bunj oaspits, au ligãturi buni un cu-alantu;
2: sh-loarã duhlu = s-anjurdzirã un pri-alantu, s-cunuscurã, acãtsarã niheamã gaireti;
3: lj-easi duhlu = lj-si curmã adiljaticlu, lj-easi suflitlu, moari;
4: Sãmtul, Ayiul Duh = Duhlu-al Dumnidzã; Sãmta Pnevmã, unã di treili fãts al Dumnidzã, alanti dauã hiindalui Tatãl sh-Hiljlu)
{ro: respiraţie, suflare; duh, spirit}
{fr: respiration; âme, esprit}
{en: breathing; spirit}
ex: multu greu lj-anjurdzea duhlu (anasa, adiljatlu, suflarea); dupã duhlu (adiljatlu, anasa) a ljei, dupã muljirushca-lj fatsã, nu-lj yinea s-pistipseascã iuvashuva cã-i ficior; nj-anjurzeashti duhlu (adiljaticlu, suflarea, ahnoata); duhlu (suflitlu) a Hristolui mplãtea n casã; Sãmtul Duh dipusi pri apostolj; duh easti suflitlu; cãt agiumshu acasã, lj-ishi duhlu (lj-ishi suflitlu, muri); ari multu duh (suflit); cu duhlu al Dumnidzã amirãroanja nchisi greauã
hnoatã
hnoatã (hnŭá-tã) sf – vedz tu ahnoatã
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: ahnoatã