§ alinari/alinare (a-li-ná-ri) sf alinãri (a-li-nắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva s-alinã; anãltsari, mutari, sculari, etc.
{ro: acţiunea de a urca, de a (se) sui, de a ridica; urcare, suire, ridicare}
{fr: action de monter, de gravir, de s’élever, de hausser}
{en: action of climbing (up), of mounting, of ascending, of raising, of rising (up), of lifting}
ex: alinarea-a armãnjlor tu muntsã; alinarea pi ponj easti greauã trã oaminjlji mãturi; alinarea pi muntsã easti ljishoarã trã oaminjlji nvitsats

§ alnari/alnare (al-ná-ri) sf alnãri (al-nắrĭ) – (unã cu alinari)

§ agiundziri/agiundzire (a-gĭún-dzi-ri) sf agiundziri (a-gĭún-dzirĭ) – atsea tsi fatsi un cãndu agiundzi iuva (cãndu s-ari adunatã cu cariva, cari ari amintatã, etc.); asiri, fãtseari, aprucheari, cutseari, etc.
{ro: acţiunea de a ajunge, de a atinge, etc.; ajungere; atingere; devenire; egalare; învingere; coacere; etc.}
{fr: action d’arriver, de rejoindre; de devenir; d’égaler; de vaincre; de mûrir, etc.)}
{en: action of arriving, of joining; of becoming; of equaling; of defeating; of maturing; etc.)}

§ agiundzeari/agiundzeare (a-gĭun-dzeá-ri) sf agiundzeri (a-gĭun-dzérĭ) – (unã cu agiundziri)

§ agiumtã (a-gĭúm-tã) sf fãrã pl – agiundzeari
{ro: ajungere, sosire}
{fr: ar-rivée}
{en: arrival}
ex: unã agiumtã (unã tsi-agiumsi; unãshunã dupã agiundzeari) aoatsi

§ neagiumtu (nea-gĭúm-tu) adg neagiumtã (nea-gĭúm-tã), neagiumtsã (nea-gĭúm-tsã), neagium-ti/neagiumte (nea-gĭúm-ti) – tsi nu-ari agiumtã; tsi nu s-ari adunatã cu cariva; (fig: neagiumtu = (i) tsi nu easti asit; nifaptu, nicoptu, nicriscut; (ii) tsi nu-ari faptã aveari, tsi nu-ari acãtsatã usãndzã)
{ro: neajuns; necopt}
{fr: qui n’est pas arrivé; qui n’a pas mûri; qui n’a pas grandi}
{en: who did nor arrive yet; who has not grown, has not matured yet}
ex: amintã nã featã neagiumtã (fig: cari vinji ninti di noauã mesh); mer neagiumtu (fig: nicoptu); s-lu ljartã cã easti nica neagiumtu (cã nu-ari criscutã ninga); neagiumtu ghini shi na! acatsã nã bumbunidzari sh-nã furtunã

§ neagiumsu (nea-gĭúm-su) adg neagiumsã (nea-gĭúm-sã), neagiumshi (nea-gĭúm-shi), neagiumsi/neagiumse (nea-gĭúm-si) – (unã cu neagiumtu)

§ neagiundziri/neagiundzire (nea-gĭún-dzi-ri) sf neagiundziri (nea-gĭún-dzirĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva nu-agiundzi iuva
{ro: acţiunea de a nu ajunge; neajungere; nematurizare}
{fr: action de ne pas arriver; de ne pas mûrir}
{en: action of not arriving; of not maturing}

§ neagiundzeari/nea-giundzeare (nea-gĭun-dzeá-ri) sf neagiundzeri (nea-gĭun-dzérĭ) – (unã cu neagiundziri)

§ paragiungu (pá-ra-gĭún-gu) vb III shi II paragiumshu (pá-ra-gĭúm-shĭu), paragiundzeam (pá-ra-gĭun-dzeámŭ), paragiumsã (pá-ra-gĭúm-sã) shi paragiumtã (pá-ra-gĭúm-tã), paragiundziri/paragiundzire (pá-ra-gĭún-dzi-ri) shi paragiun-dzeari/paragiundzeare (pá-ra-gĭun-dzeá-ri) – easti (nj-agiundzi) ma multu dicãt lipseashti; (fig: (fructul) paragiundzi = (fructul) s-coatsi multu, aseashti multu, s-paracoatsi)
{ro: fi prea (mai mult decât) destul}
{fr: être plus que suffisant}
{en: become more than necessary}
ex: paragiumsirã (fig: s-coapsirã multu) poamili

§ paragiumtu (pá-ra-gĭúm-tu) adg paragiumtã (pá-ra-gĭúm-tã), paragiumtsã (pá-ra-gĭúm-tsã), paragiumti/paragiumte (pá-ra-gĭúm-ti) – tsi-agiundzi ma multu dicãt lipseashti; tsi easti di primansus
{ro: care este mai mult decât destul}
{fr: qui est plus que suffisant}
{en: that became more than necessary}

§ paragiumsu (pá-ra-gĭúm-su) adg paragiumsã (pá-ra-gĭúm-sã), paragiumshi (pá-ra-gĭúm-shi), paragiumsi/paragiumse (pá-ra-gĭúm-si) – (unã cu paragiumtu)

§ paragiundziri/paragiundzire (pá-ra-gĭún-dzi-ri) sf paragiundziri (pá-ra-gĭún-dzirĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu easti ma multu dicãt lipseashti
{ro: acţiunea de a fi prea (mai mult decât) destul}
{fr: action d’être plus que suffisant}
{en: action of becoming more than necessary}

§ paragiundzeari/paragiun-dzeare (pá-ra-gĭun-dzeá-ri) sf paragiundzeri (pá-ra-gĭun-dzérĭ) – (unã cu paragiundziri)

§ ajungu (a-jĭún-gu) vb III shi II ajum-shu (a-jĭúm-shĭu), ajundzeam (a-jĭun-dzeámŭ), ajumsã (a-jĭúm-sã) shi ajumtã (a-jĭúm-tã), ajundziri/ajundzire (a-jĭún-dzi-ri) shi ajundzeari/ajundzeare (a-jĭun-dzeá-ri) – (unã cu agiungu)

§ ajumtu (a-jĭúm-tu) adg ajumtã (a-jĭúm-tã), ajumtsã (a-jĭúm-tsã), ajumti/ajumte (a-jĭúm-ti) – (unã cu agiumtu)

§ ajumsu (a-jĭúm-su) adg ajumsã (a-jĭúm-sã), ajumshi (a-jĭúm-shi), ajumsi/ajumse (a-jĭúm-si) – (unã cu agiumtu)

§ ajundziri/ajundzire (a-jĭún-dzi-ri) sf ajundziri (a-jĭún-dzirĭ) – (unã cu agiundziri)

§ ajundzeari/ajundzeare (a-jĭun-dzeá-ri) sf ajundzeri (a-jĭun-dzérĭ) – (unã cu agiundziri)

§ alincit (a-lin-cítŭ) adg alincitã (a-lin-cí-tã), alincits (a-lin-cítsĭ), alinciti/alincite (a-lin-cí-ti) – (unã cu alãncit)

§ alinci-ri/alincire (a-lin-cí-ri) sf alinciri (a-lin-círĭ) – (unã cu alãnciri)
ex: alincirea (fãnirusirea) a Hristolui

§ alincitor (a-lin-ci-tórŭ) adg alincitoari/alincitoare (a-lin-ci-tŭá-ri), alincitori (a-lin-ci-tórĭ), alincitoari/alincitoare (a-lin-ci-tŭá-ri) – tsi s-aspuni, tsi fãniruseashti, tsi da cap; tsi s-aspuni unã soi, cãndu-averlu easti cã-i altã soi; tsi-arãdi lumea; arãditor, calpuzan, calpu, aplãnãsitor, minciunos, pseftu, yealangi
{ro: care apare; înşelător}
{fr: qui surgit; trompeur}
{en: who appears; deceitful, misleading}
ex: un yis alincitor (tsi ti-arãdi, minciunos)

§ alingii/alingie (a-lin-gí-i) sf alingii (a-lin-gíĭ) – arãdeari, minciunã, psemã, yealani
{ro: înşelătorie, iluzie}
{fr: menterie, tricherie, illusion}
{en: deceit, illusion}

§ ampãrat (am-pã-rátŭ) adg ampãratã (am-pã-rá-tã), ampãrats (am-pã-rátsĭ), ampãra-ti/ampãrate (am-pã-rá-ti) – (unã cu ambuirat)

§ ampãra-ri/ampãrare (am-pã-rá-ri) sf ampãrãri (am-pã-rắrĭ) – (unã cu ambuirari)

§ ambuts (am-bútsŭ) (mi) vb IV shi I ambutsãi (am-bu-tsắĭ) shi ambutsai (am-bu-tsáĭ), ambutsam (am-bu-tsámŭ), ambutsãtã (am-bu-tsắ-tã) shi ambutsatã (am-bu-tsá-tã), ambutsãri/ambutsãre (am-bu-tsắ-ri) shi ambutsari/ambutsare (am-bu-tsá-ri) –
1: (pravda) intrã (agudeashti, ntsapã, s-alumtã) cu coarnili pri/cu cariva; mbuts, mbut, ambuir, mbuir, ampar;
2: trec unã sulã prit truplu-a unui njel; (tu chirolu veclju) hig un par sturghisit sh-hiptu n loc, tu truplu-a unui om tsi voi s-lu vatãm (tra s-treacã prit mãri tiranji ninti ca s-moarã); bag tu sulã;
3: ntsap cu un ac (un schin, unã penurã, etc.); ntsap, schin, yispinedz
{ro: împunge; trage în ţeapă; înţepa}
{fr: encorner; empaler; piquer}
{en: gore, stab (with horns); impale; prick}

§ ambutsãt1 (am-bu-tsắtŭ) adg ambutsãtã (am-bu-tsắ-tã), ambutsãts (am-bu-tsắtsĭ), ambutsãti/ambutsãte (am-bu-tsắ-ti) –
1: tsi easti ambuirat; mbutsat, mbutat, ambuirat, mbuirat, ampãrat;
2: tsi easti bãgat tu sulã;
3: tsi easti ntsãpat; schinat, yispinat
{ro: împuns; tras în ţeapă; înţepat}
{fr: encorné; empalé; piqué}
{en: gored, stabbed (with horns); impaled; pricked}

§ ambutsat (am-bu-tsátŭ) adg ambutsatã (am-bu-tsá-tã), ambutsats (am-bu-tsátsĭ), ambutsa-ti/ambutsate (am-bu-tsá-ti) – (unã cu ambutsãt1)

§ ambutsã-ri1/ambutsãre (am-bu-tsắ-ri) sf ambutsãri (am-bu-tsắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu si mbutsã tsiva;
1: ambuirari; mbutsari, mbutari, ambuirari, mbuirari, ampãrari;
2: bãgari tu sulã;
3: ntsãpari, schinari, yispinari
{ro: acţiunea de a împunge; de a trage în ţeapă; de a înţepa; împungere, tragere în ţeapă, înţepare}
{fr: action d’encorner; d’empaler; de piquer}
{en: action of goring, of stabbing (with horns); of impaling; of pricking}

§ ambutsa-ri/ambutsare (am-bu-tsá-ri) sf ambutsãri (am-bu-tsắrĭ) – (unã cu ambutsãri1)

§ mbuts1 (mbútsŭ) vb IV shi I mbutsãi (mbu-tsắĭ) shi mbutsai (mbu-tsáĭ), mbutsam (mbu-tsámŭ), mbutsãtã (mbu-tsắ-tã) shi mbutsatã (mbu-tsá-tã), mbutsãri/mbutsãre (mbu-tsắ-ri) shi mbutsari/mbutsare (mbu-tsá-ri) – (unã cu ambuts)
ex: vãtsli si mbutsã cu coarnili; njeljlji si mbutsã (s-alumtã cu coarnili) tu virdeatsã; lu nvitsã s-lu mbutsã (s-da cu coarnili)

§ mbutsãt1 (mbu-tsắtŭ) adg mbutsãtã (mbu-tsắ-tã), mbutsãts (mbu-tsắtsĭ), mbutsãti/mbutsãte (mbu-tsắ-ti) – (unã cu ambutsãt1)

§ mbutsat (mbu-tsátŭ) adg mbutsatã (mbu-tsá-tã), mbutsats (mbu-tsátsĭ), mbutsati/mbutsate (mbu-tsá-ti) – (unã cu ambutsãt1)

§ mbutsãri1/mbutsãre (mbu-tsắ-ri) sf mbutsãri (mbu-tsắrĭ) – (unã cu ambutsãri1)

§ mbutsari/mbutsare (mbu-tsá-ri) sf mbutsãri (mbu-tsắrĭ) – (unã cu ambutsãri1)

§ mbuts2 (mbútsŭ) sm pl(?) – atsea tsi s-fatsi cãndu si mbutsã tsiva; mbuirari; mbutsari, mbutsãri, mbuirari, etc. {ro împungere}
{fr: coup de corne (en parlant des moutons, des boeufs, etc.)}
{en: gore, stab (with horns)}
ex: nãs mi-ascãpã di mbutslu-a njelui cã eara s-mi vatãmã

§ mbut1 (mbú-tŭ) (mi) vb I mbutai (mbu-táĭ), mbutam (mbu-támŭ), mbutatã (mbu-tá-tã), mbutari/mbutare (mbu-tá-ri) – (unã cu ambuir)
ex: tsap s-ti mbutã (s-ti-ambuirã)

§ mbutat (mbu-tátŭ) adg mbutatã (mbu-tá-tã), mbutats (mbu-tátsĭ), mbutati/mbutate (mbu-tá-ti) – (unã cu ambuirat)

§ mbutari/mbutare (mbu-tá-ri) sf mbutãri (mbu-tắrĭ) – (unã cu ambuirari)

{ro: murg}
{fr: gris}
{en: gray, grey}

§ murgu2 (múr-gu) adg murgã (múr-gã), murdzi (múr-dzi), murdzi/murdze (múr-dzi) – (unã cu amurgu1)
ex: ma-atsea mljoarã murgã; shcãmbi murdzi shi fricoasi; niori murdzi (grivi); cãni murgu; cal murgu

§ Murgu (Múr-gu) sm fãrã pl – numã tsi s-da a unui cal i cãni di hromã murgã; Murgea
{ro: nume dat unui cal sau câine murg}
{fr: nom donné à un cheval ou chien gris}
{en: name given to a grey horse or dog}
ex: o, lai Murgu (fig: cal i cãni cu numa Murgu), frate bun; ashteaptã, lai Murgu (fig: cal cu numa Murgu), s-creascã earba; Murgu, i!; mutrea sh-cãnjlji, atsel Murgu sh-atsel Arap

§ Murgea (Múr-gĭa) sm fãrã pl – (unã cu Murgu)

§ murgiu (múr-gĭu) adv – cãtã tu chirolu-a amurgului
{ro: spre amurg}
{fr: vers le déclin du jour}
{en: toward the twilight of the day}
ex: tu murgiu agiumsi-acasã

§ amurdzeashti/amurdzeashte (a-mur-dzeásh-ti) vb IV unipirs amurdzi (a-mur-dzí), amurdzea (a-mur-dzeá), amurdzitã (a-mur-dzí-tã), amurdziri/amurdzire (a-mur-dzí-ri) – cadi (s-fatsi) amurgul; murdzeashti
{ro: amurgi}
{fr: tomber (en parlant du soir)}
{en: become dusk (dark), become dusky}

§ amurdzescu (a-mur-dzés-cu) vb IV amurdzii (a-mur-dzíĭ), amurdzeam (a-mur-dzeámŭ), amurdzitã (a-mur-dzí-tã), amurdziri/amurdzire (a-mur-dzí-ri) – mi-acãtsã (tricui amurgul) amurgul; murdzescu;
(expr: nj-amurdzi truplu = nj-si featsi truplu vinjit di arcoari, agudituri, etc.)
{ro: amurgi}
{fr: être surpris par la tombée du soir}
{en: be caught by twilight time}

§ amurdzit (a-mur-dzítŭ) adg amurdzitã (a-mur-dzí-tã), amurdzits (a-mur-dzítsĭ), amurdziti/amurdzite (a-mur-dzí-ti) – (dzua) tsi u-acãtsã amurgul; acãtsat (agiumtu) iuva tu murgul a dzuãljei; murdzit
{ro: amurgit}
{fr: (le jour) à son déclin; surpris par la tombée du soir}
{en: dusk, twilight; who is caught by the dusk}

§ neamurdzit (nea-mur-dzítŭ) adg neamurdzitã (nea-mur-dzí-tã), neamurdzits (nea-mur-dzítsĭ), neamurdziti/neamurdzite (nea-mur-dzí-ti) – (chirolu) ninti ca s-cadã amurgul; nimurdzit
{ro: neamurgit}
{fr: qui est avant le crepuscule}
{en: before dusk}
ex: seara, neamurdzitã (ninti ca s-cadã amurgul)

§ amurdzi-ri/amurdzire (a-mur-dzí-ri) sf amurdziri (a-mur-dzírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cadi amurgul (dupã ascãpitarea-a soarilui) icã mi-acatsã murgul tu-un loc; murdziri
{ro: amurgire}
{fr: brune, moment de la tombée du soir}
{en: dusk, twilight}

§ murdzeash-ti/murdzeashte (mur-dzeásh-ti) vb IV unipirs murdzi (mur-dzí), murdzea (mur-dzeá), murdzitã (mur-dzí-tã), murdziri/murdzire (mur-dzí-ri) – (unã cu amurdzeashti)
ex: ashtiptarã pãnã tsi murdzi; acãtsã s-murdzeascã shi s-creascã atsia di-atsia aumbrili; nu murdzi ninga; cãt fudzi mã-sa, sh-murdzi; dzãtsi glarlu, sã stãm pãnã s-murdzeascã; eara seara oarã, cãt avea murdzitã; avea murdzitã cãndu agiumsim la hani

§ murdzescu (mur-dzés-cu) vb IV murdzii (mur-dzíĭ), murdzeam (mur-dzeámŭ), murdzitã (mur-dzí-tã), murdziri/murdzire (mur-dzí-ri) – (unã cu amurdzescu)
ex: s-nj-apiri, mumã, shi s-murdzeshti; murdzim trãsh la cãshari; nj-murdzirã cicioarili (fig: nji si ntunicarã, nj-si featsirã viniti) di frig

§ murdzit (mur-dzítŭ) adg murdzitã (mur-dzí-tã), murdzits (mur-dzítsĭ), murdziti/murdzite (mur-dzí-ti) – (unã cu amurdzit)

§ murdziri1/murdzire (mur-dzí-ri) sf murdziri (mur-dzírĭ) – (unã cu amurdziri)

§ dizmurdzeashti/dizmurdzeashte (diz-mur-dzeásh-ti) vb IV unipirs dizmurdzi (diz-mur-dzí), dizmur-dzea (diz-mur-dzeá), dizmurdzitã (diz-mur-dzí-tã), dizmurdzi-ri/dizmurdzire (diz-mur-dzí-ri) – nchiseashti s-aspunã lunjina dit hãryii; algheashti di dzuã; s-fatsi dzuã; creapã dzua; apirã
{ro: da zori de zi}
{fr: (en parlant du jour) commencer a paraître, faire jour}
{en: (of daylight) dawn, break}
ex: ma cãt avea dizmurdzitã shi ahiurhi s-veadã lucrurli

§ dizmurdzit (diz-mur-dzítŭ) adg dizmurdzitã (diz-mur-dzí-tã), dizmurdzits (diz-mur-dzítsĭ), dizmurdziti/dizmurdzite (diz-mur-dzí-ti) – tsi-ari ahiurhitã s-da lunjina tu hãryii; tsi-ari alghitã di dzuã; apirit
{ro: dat zori de zi}
{fr: (en parlant du jour) commencé a paraître; fait jour}
{en: dawn (of daylight)}

§ dizmurdziri/dizmurdzire (diz-mur-dzí-ri) sf dizmurdziri (diz-mur-dzírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu dizmurdzeashti
{ro: acţiunea de a da zori de zi}
{fr: (en parlant du jour) action de commencer a paraître, de faire jour}
{en: (of daylight) action of dawning, of breaking}