|
arugã1
arugã1 (a-rú-gã) sf arudz (a-rúdzĭ) – poarta di la un loc ngãrdit (strungã, cutar) prit cari trec oili cãndu suntu mulsi; rugã, strungã, strãgã, arãstoacã, arustoacã, cutar, tsarcu, coardã
{ro: strungă}
{fr: l’entrée dans un parc de moutons (par où on passe les brebis pour les faire traire)}
{en: gate through which the sheep are made to pass in order to milk them}
ex: la aruga (poarta)-a lui di la cutar; ncljidi-aruga
§ rugã1 (rú-gã) sf rudz (rúdzĭ) – (unã cu arugã1)
arugã2
arugã2 (a-rú-gã) sf arudz (a-rúdzĭ) – atsea (paradzlji, mistolu) tsi-lj si da a omlui cati stãmãnã (mes) trã lucrul tsi-lj lu fatsi a domnu-sui tsi lu-apuitui; atsea tsi-lj si plãteashti trã lucrul tsi-lj fatsi unãoarã un lucrãtor (paradzlji, plata), di la-atsel tsi-l puiteashti; rugã, lufe, misto, pagã, platã;
(expr:
1: lj-talj unã arugã = dzãc (astãsescu) tsi arugã va-lj dau trã lucrul tsi va-nj facã;
2: lj-artisescu aruga = lj-mãrescu plata, mistolu)
{ro: leafă, salariu, plată}
{fr: salaire; appointement fixe; paie, gages}
{en: salary; payment}
ex: lja bunã arugã aclo iu lucreadzã; aruga-a mea easti njicã; s-ligã domnu-nj s-nj-artiseascã aruga
(expr: sã-nj mãreascã plata); va sã-lj si talji
(expr: sã-lj si astãseascã, ndreagã) unã arugã
§ rugã2 (rú-gã) sf rudz (rúdzĭ) – (unã cu arugã2)
ex: huzmichear cu rugã (misto, lufe); sã-nj dai ruga (plata, paga)
§ arughedz (a-ru-ghĭédzŭ) (mi) vb I arugai (a-ru-gáĭ), arugam (a-ru-gámŭ), arugatã (a-ru-gá-tã), arugari/arugare (a-ru-gá-ri) – lj-tãxescu paradz (unã arugã) a unui ma s-lucreadzã trã mini; lj-dau lucru (ca huzmichear, picurar, etc.); intru huzmichear (ma multu picurar) cu arugã la un domnu; l-puitescu pri cariva sã-nj facã un lucru; arog, nrug, ãnrug, pãitescu, puitescu
{ro: angaja, tocmi}
{fr: engager (un travailleur); entrer en service; se placer comme domestique}
{en: hire (a servant); be hired for work}
ex: mi arugai (intrai cu-arugã) la un celnic sh-mi feci picurar; lu-arugã s-pascã caljlji; tatã-su lu-avea arugatã picurar; aclo s-arugã tinirlu Cota cu 300 di grosh tu mes; dusi di s-arugã aljurea; mutri s-lu-arugheadzã iuva
arugani/arugane
arugani/arugane (a-ru-gá-ni) sf arugãnj (a-ru-gắnjĭ) – cheali (di pãputsã) lutsitã pisuprã cu unã soi di lugurii faptã dit untulemnu i arãcini; rugani, iurgani, lustrinji
{ro: lac (piele)}
{fr: cuir verni}
{en: patent leather}
ex: lãstits di-arugani
§ rugani/rugane (ru-gá-ni) sf rugãnj (ru-gắnjĭ) – (unã cu arugani)
ex: purta curdelji di rugani; sh-ruganea easti sãnãtoasã ca videla
§ iurgani/2iurgane (ĭur-gá-ni) sf iurgãnj (ĭur-gắnjĭ) – (unã cu arugani)
§ iorgani/iorgane (ĭor-gá-ni) sf iorgãnj (ĭor-gắnjĭ) – (unã cu arugani)
ex: poartã pãputsã di iorgani
arugari/arugare
arugari/arugare (a-ru-gá-ri) sf – vedz tu arugã2
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: arugã2arugat
arugat (a-ru-gátŭ) adg – vedz tu arugã2
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: arugã2arughani/arughane
arughani/arughane (a-ru-ghá-ni) sf arughãnj (a-ru-ghắnjĭ) – unã cu arugani
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: aruganiarughedz
arughedz (a-ru-ghĭédzŭ) (mi) vb I – vedz tu arugã2
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: arugã2arugiuhali/arugiuhale
arugiuhali/arugiuhale (a-ru-gĭu-há-li) sf – vedz tu argiuhali
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: argiuhaliarugosh
arugosh (a-ru-góshĭŭ) sn – vedz tu arugoz
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: arugozamurã1
amurã1 (a-mú-rã) sf amuri/amure (a-mú-ri) – unã soi di arug cu truplu gol shi schinos, cu frãndzã (fapti di frãndzã ma njits), cu lilici albi, cu fructi njits, lãi, anyilicioasi, mplini di simintsã shi multu anjurizmati shi nostimi tu mãcari; yimisha faptã di-aestu arug; murã, mãnazi, manazi; (fig: amurã = (i) lai ca amura; (ii) aznjurã, znjurã, cãpincã; (iii) arug, rug)
{ro: mură}
{fr: ronce hérissée, mûre}
{en: blackberry bush, blackberry}
ex: s-njardzim s-adunãm amuri; u-adusirã (bãnarã) mash cu amuri; s-hrãnea cu-amuri di pri-arug; featã cu oclji di-amurã (fig: lãi ca-amura)
§ murã1 (mú-rã) sf muri/mure (mú-ri) – (unã cu amurã1)
ex: oclji mushats, lãi ca murili
anafurauã
anafurauã (a-na-fu-rá-ŭã) sf anafurãi (a-na-fu-rắĭ) – carti adratã sh-pitricutã la chivernisi (sculii, etc.) tu cari omlu caftã tsiva, s-plãndzi di tsiva, etc.; cãftari, dimãndãciuni, dimãndari, tseariri, tsireari, argiuhali, arugiuhali, rgiuhali, aruzuvali
{ro: petiţie}
{fr: pétition}
{en: petition}
ex: arcai anafurauã
ãnrug
ãnrug (ãn-rugŭ) (mi) vb I – vedz tu arugã2
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: arugã2ãnrugari/ãnrugare
ãnrugari/ãnrugare (ãn-ru-gá-ri) sf – vedz tu arugã2
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: arugã2ãnrugat
ãnrugat (ãn-ru-gátŭ) adg – vedz tu arugã2
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: arugã2arãgosh
arãgosh (a-rã-góshĭŭ) sn – vedz tu arugoz
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: arugozarãgoz
arãgoz (a-rã-gózŭ) sn – vedz tu arugoz
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: arugozarãguescu
arãguescu (a-rã-gu-ĭés-cu) vb IV arãguii (a-rã-gu-íĭ), arãgueam (a-rã-gu-ĭámŭ), arãguitã (a-rã-gu-í-tã), arãguiri/arãguire (a-rã-gu-í-ri) – scot prit grumadz un vrondu cu scutearea di vimtu dit stumahi (di-aradã dupã tsi mãc multu); arãgãescu, aruguescu, arãguredz, rãgãescu;
(expr: mj-arãguescu a lui = lj-zburãscu, lj-dzãc un zbor)
{ro: râgâi}
{fr: éructer, roter}
{en: belch}
ex: nu arãgãea, cã arãgãirea easti urutã; arãguea-ti
(expr: zbura-lj) a soacrã-tai
§ arãguit (a-rã-gu-ítŭ) adg arãguitã (a-rã-gu-í-tã), arãguits (a-rã-gu-ítsĭ), arãguiti/arãguite (a-rã-gu-í-ti) – tsi ari scoasã un vrondu prit grumadz (cu scutearea di vimtu dit stumahi); vrondul tsi-l scoati prit grumadz; arãgãit, aruguit, arãgurat, rãgãit
{ro: râgâit}
{fr: éructé, roté}
{en: belched}
§ arãguiri/arãguire (a-rã-gu-í-ri) sf arãguiri (a-rã-gu-írĭ) – atsea tsi s-fatsi (cu vrondul tsi s-avdi) cãndu cariva arãgueashti; arãgãiri, aruguiri, arãgurari, rãgãiri
{ro: acţiunea de a râgâi; râgâire, râgâit}
{fr: action d’éructer, de roter; éructation}
{en: action of belching; belch}
§ arãgãescu (a-rã-gã-ĭés-cu) vb IV arãgãii (a-rã-gã-íĭ), arãgãeam (a-rã-gã-ĭámŭ), arãgãitã (a-rã-gã-í-tã), arãgãiri/arãgãire (a-rã-gã-í-ri) – (unã cu arãguescu)
ex: cari arãgãi? cãtusha
§ arãgãit (a-rã-gã-ítŭ) adg arãgãitã (a-rã-gã-í-tã), arãgãits (a-rã-gã-ítsĭ), arãgãiti/arãgãite (a-rã-gã-í-ti) – (unã cu arãguit)
§ arãgãiri/arãgãire (a-rã-gã-í-ri) sf arãgãiri (a-rã-gã-írĭ) – (unã cu arãguiri)
§ rãgãescu (rã-gã-ĭés-cu) vb IV rãgãii (rã-gã-íĭ), rãgãeam (rã-gã-ĭámŭ), rãgãitã (rã-gã-í-tã), rãgãiri/rãgãire (rã-gã-í-ri) – (unã cu arãguescu)
§ rãgãit (rã-gã-ítŭ) adg rãgãitã (rã-gã-í-tã), rãgãits (rã-gã-ítsĭ), rãgãiti/rãgãite (rã-gã-í-ti) – (unã cu arãguit)
arãstoacã1
arãstoacã1 (a-rãs-tŭá-cã) sf arãstots (a-rãs-tótsĭ) – loc ngãrdit (multi ori cu-alumãchi shi verdzi) tu cari s-aflã di-aradã oili tra s-hibã mulsi; poarta di la-aestu loc pri iu trec oili ta s-hibã mulsi; arustoacã, strungã, strãgã, arugã, cutar, tsarcu, coardã, mandrã;
(expr: ãl bag tu arãstoacã = lu nvets, l-mãlãxescu)
{ro: strungă}
{fr: endroit où l’on trait les brebis}
{en: place where sheep are milked}
ex: l-bãgãm tu arãstoacã
(expr: lu nvitsãm, lu mãlãxim)
§ arustoacã1 (a-rus-tŭá-cã) sf arustots (a-rus-tótsĭ) – (unã cu arãstoacã1)
argiuhali/argiuhale
argiuhali/argiuhale (ar-gĭu-há-li) sf argiuhãlj (ar-gĭu-hắljĭ) – carti adratã sh-pitricutã (datã) la chivernisi (sculii, etc.) tu cari omlu caftã tsiva, s-plãndzi di tsiva, etc.; arugiuhali, rgiuhali, aru-zuvali, arzoalã; anafurauã, cãftari, dimãndãciuni, dimãndari, tseariri, tsireari
{ro: petiţie}
{fr: pétition}
{en: petition}
§ arugiuhali/arugiuhale (a-ru-gĭu-há-li) sf arugiuhãlj (a-ru-gĭu-hắljĭ) – (unã cu argiuhali)
§ rgiuhali/rgiuhale (rgĭu-há-li) sf rgiuhãlj (rgĭu-hắljĭ) – (unã cu argiuhali)
ex: rgiuhãlj (anafurãi) arucã hoarili
§ aruzuvali/aruzuvale (a-ru-zu-vá-li) sf aruzu-vãlj(?) (a-ru-zu-vắljĭ) – (unã cu argiuhali)
ex: deadi unã aru-zuvali (anafurauã)
§ arzoalã (ar-zŭá-lã) sf arzoali/arzoale(?) (ar-zŭá-li) – (unã cu argiuhali)
ex: arucã nã arzoalã (deadi unã argiuhali)