astingu (as-tín-gu) (mi) vb III shi II astimshu (as-tím-shĭu) shi astesh (as-téshĭŭ), astindzeam (as-tin-dzeámŭ), astimtã (as-tím-tã) shi asteasã (as-teá-sã), astindziri/astindzire (as-tín-dzi-ri) shi astindzeari/astindzeare (as-tin-dzeá-ri) – fac s-nu mata ardã foclu i lucrili tsi ardu (cu arcarea di apã, cu suflarea, cu loarea-a vimtului tsi hrãneashti foclu, etc.); astãmãtseashti foclu tsi ardi lucri; (fig:
1: mi-astingu di… (durearea, mirachea, dorlu, seatea, etc. tsi u-aduchescu) = cu-atseali tsi fac (icã-nj si fac) ãnj scadi putearea, slãghescu, nj-cher mirachea di banã, etc. icã-nj si fatsi cãipi durearea (mirachea, dorlu, seatea, etc.) tsi mi plucusea; expr:
2: lu-astingu (di bãteari) = ãlj dau unã bãteari bunã, ãlj dau un shcop;
3: nji s-astindzi cãndila (a banãljei) = mor, lji ncljid ocljilj;
4: lu-astingu (di pri fatsa-a loclui) = lu-aspargu, l-vatãm, ãl fac s-chearã, ãl cãtãstrãpsescu, ãl fac afan;
5: nji s-astindzi ugeaclu = nu-am ficior i featã sh-dupã moartea-a mea nu-armãni vãr di soea-a mea)
{ro: stinge; linişti, calma}
{fr: éteindre; apaiser; calmer}
{en: put out (fire, light, etc.); quiet, calm}
ex: tu gãlita-a dzuãljei astimsirã dumanea; foclu s-asteasi (astãmãtsi) ma dorlu nu s-astimsi (fig: nu chiru); si sh-astingã (fig: si-sh curmã) seatea; s-hibã-arãs di-un ficiuric, nu-lj s-astindzea foclu (fig: nu putea s-isihãseascã, nu-lj si dutsea foclu dit suflit, nu-lj s-agãrsha); lu-asteasim di bãteari
(expr: lj-deadim un shcop, nã bãteari bunã, lu-arupsim di bãteari); lj-asteasi (lji cãtãstrãpsi, lj-featsi afanj, lj-vãtãmã) aproapea tuts dushmanjlji; va lj-astindzi cãndila-a lamnjiljei
(expr: va u mori, va u vatãnj lamnja); sh-tu xeanã n-astindzem di dor
(expr: nã easti dor multu, trãdzem di dor, slãghim, nã s-fatsi afanã mirachea di banã); lã s-astindzi numa
(expr: lã cheari numa); lj-eara, cã-lj s-astindzi casa shi cã nu-alasã hilj si-lj poartã numa; astindzi tabla
(expr: fã s-chearã, ashteardzi, tsi easti scriat pri tablã)
§ astimtu (as-tím-tu) adg astimtã (as-tím-tã), astimtsã (as-tím-tsã), astim-ti/astimte (as-tím-ti) – (foclu) tsi easti faptu s-nu mata ardã (tsi s-chiru, tsi-astãmãtsi);
(expr: (om) astimtu = (i) blãstimat, andihristu, s-lu lja neclu, etc.; (ii) gioni)
{ro: stins; liniştit, calmat}
{fr: éteint; apaisé; calmé}
{en: (fire, light, etc.) put out; quieted, calmed}
ex: gri nãs zbor astimtu (scãdzut, chirut) di banã; cãm-bãnjli, astimti, dipriunã asuna, asuna; di hir adarã funi, astimtili
(expr: blãstimatili, s-li lja neclu!)!; astimtul
(expr: blãstimatlu) mi-acãtsã di mãnã; calu atsel astimtu
(expr: gioni), cal tsi fudzi ca un vimtu
§ astes (as-tésŭ) adg asteasã (as-teá-sã), astesh (as-téshĭ), asteasi/astease (as-teá-si) – (unã cu astimtu)
ex: cu ocljilj astesh (fig: ca fãrã banã); tutã ascherea fu asteasã (fig: cãtãstrãpsitã)
§ astindziri/astindzire (as-tín-dzi-ri) sf astindziri (as-tín-dzírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-astindzi tsiva
{ro: acţiunea de a stinge; de a linişti, de a calma; stingere, liniştire, calmare}
{fr: action d’éteindre; d’apaiser; de calmer}
{en: action of putting out (a fire, a light, etc.); of quieting, of calming}
§ astindzeari/astindzeare (as-tin-dzeá-ri) sf astindzeri (as-tin-dzérĭ) – (unã cu astindziri)
§ neastimtu (neas-tím-tu) adg neastimtã (neas-tím-tã), neastimtsã (neas-tím-tsã), neastimti/neas-timte (neas-tím-ti) – tsi nu easti astimtu; tsi ardi ninga; neastes; (fig: neastimtu = blãstimat, afurisit)
{ro: nestins}
{fr: qui n’est pas éteint}
{en: (fire, light, etc.) that is not put out}
ex: fucurina neasteasã (tsi ardi ninga); si sculã neastimtul (fig: blãstimatlu!)
§ neastes (neas-tésŭ) adg neasteasã (neas-teá-sã), neastesh (neas-téshĭ), neasteasi/neastease (neas-teá-si) – (unã cu neastimtu)
ex: foclu dit vatrã easti neastes (nu easti-astes)
§ neastindziri/neas-tindzire (neas-tín-dzi-ri) sf neastindziri (neas-tín-dzírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu un lucru nu s-astindzi
{ro: acţiunea de a nu se stinge}
{fr: action de ne pas (s’)éteindre}
{en: action of not putting out (a fire, a light, etc.)}
§ neastindzeari/neastindzeare (neas-tin-dzeá-ri) sf neastindzeri (neas-tin-dzérĭ) – (unã cu neastin-dziri)
§ stingu (stín-gu) (mi) vb III shi II stimshu (stím-shĭu) shi stesh (stéshĭŭ), stindzeam (stin-dzeámŭ), stimtã (stím-tã) shi steasã (steá-sã), stindziri/stindzire (stín-dzi-ri) shi stindzeari/stin-dzeare (stin-dzeá-ri) – (unã cu astingu)
ex: pãnã dimneatsa mizi astimsirã foclu; cu moartea-a lui s-astindzi (cheari) un ugeac veclju; si steasi
(expr: muri) tu floarea-a banãljei; si stimsi
(expr: muri) mãrata cu ohlu tu suflit cã nu sh-vidzu ficiorlji nica nãoarã; stindzi-ti s-ti stindzi
(expr: s-mori)
§ stimtu (stím-tu) adg stimtã (stím-tã), stimtsã (stím-tsã), stimti/stimte (stím-ti) – (unã cu astimtu)
ex: foclu easti stimtu; ishi stimtul
(expr: blãstimatlu) tra s-mi creapã
§ stes (stésŭ) adg steasã (steá-sã), stesh (stéshĭ), steasi/stease (steá-si) – (unã cu astimtu)
ex: foclu ardi ninga, nu easti stes
§ stindziri/stindzire (stín-dzi-ri) sf stindziri (stín-dzirĭ) – (unã cu astindziri)
§ stindzeari/stindzeare (stin-dzeá-ri) sf stindzeri (stin-dzérĭ) – (unã cu astindziri)
§ nistimtu (nis-tím-tu) adg nistimtã (nis-tím-tã), nistimtsã (nis-tím-tsã), nistim-ti/nistimte (nis-tím-ti) – (unã cu neastimtu)
§ nistes (nis-tésŭ) adg nisteasã (nis-teá-sã), nistesh (nis-téshĭ), nisteasi/nistease (nis-teá-si) – (unã cu neastimtu)
§ nistindziri/nistindzire (nis-tín-dzi-ri) sf nistindziri (nis-tín-dzírĭ) – (unã cu neastindziri)
§ nis-tindzeari/nistindzeare (nis-tin-dzeá-ri) sf nistindzeri (nis-tin-dzérĭ) – (unã cu neastindziri)
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã ma multu/ptsãn