axi/axe (ác-si) adv invar – tsi poati s-facã un lucru; tsi easti n stari s-facã tsiva; tsi axizeashti si s-facã un lucru; axiu, axu, acshu, icano, irbap, irbapi, izoti
{ro: capabil, demn, cari merită}
{fr: capable, digne}
{en: capable, worthy}
ex: nu escu axi (nu pot, nu axizescu) s-lji trec pi dinãinti; nu eshti axi (nu pots, nu-ai putearea) s-fats tsiva dip!; el easti axi (irbapi) s-lu facã lucrul, ma nãsã nu easti axi
§ niaxi/niaxe (ni-ác-si) adv invar – tsi nu easti axi; tsi nu poati s-facã un lucru; tsi nu easti n stari s-facã tsiva; tsi nu-axizeashti si s-facã un lucru
{ro: incapabil, nedemn, cari nu merită}
{fr: incapable, indigne}
{en: incapable, unworthy}
ex: s-cumnicã niaxi (fãrã s-axizeascã)
§ axiu (á-xĭu) adg axi/axe (ác-si), axi (ác-si), axi/axe (ác-si) – (unã cu axi)
§ axu (á-xu) adg axi/axe (ác-si), acshi (ác-shi), axi/axe (ác-si) – (unã cu axi)
§ acshu (ác-shĭu) adg acshi/acshe (ác-shi), acshi (ác-shi), ac-shi/acshe (ác-shi) shi acsi/acse (ác-si) – (unã cu axi)
ex: easti un bãrbat acshu; nu-i acshu (nu axizeashti) si-nj veadã; noi nu him acshi trã (icano s-ishim) furi
§ axii/axie (ac-sí-i) sf axii (ac-síĭ) – atsea cãt custuseashti (cãt axizeashti) un lucru; pãhã, tinjii, custu
{ro: valoare, preţ}
{fr: valeur, prix}
{en: value, price}
§ axitã (ac-sí-tã) sf axiti/axite (ac-sí-ti) – ihtibari, cheafeti, tinjii, nãmuzi, eryi
{ro: merit, demnitate}
{fr: mérite, dignité)}
{en: merit, dignity}
ex: axitili shi tinjiili
§ axescu2 (ac-sés-cu) (mi) vb IV axii (ac-síĭ), axeam (ac-seámŭ), axitã (ac-sí-tã), axiri/axire (ac-sí-ri) – mi-aspun acshu (nj-easti tu puteari) s-fac tsiva; u-aflu cu cali; axiusescu, axizescu, ahãrzescu, texiusescu, cataxipsescu
{ro: învrednici, merita}
{fr: mériter, faire mériter, accorder en grâce; se rendre digne}
{en: be able to; deserve, merit}
ex: si vã axits (s-u aflats cu cali)
§ axit2 (ac-sítŭ) adg axitã (ac-sí-tã), axits (ac-sítsĭ), axiti/axite (ac-sí-ti) – tsi s-ari aspusã acshu s-facã tsiva; tsi ari aflatã cu cali s-facã tsiva; axiusit, axizit, ahãrzit, texiusit, cataxipsit
{ro: învrednicit}
{fr: mérité, rendu digne}
{en: been able to; deserved, merited}
§ axiri2/axire (ac-sí-ri) sf axiri (ac-sírĭ) – atsea tsi fatsi un cãndu axeashti, axiusiri, axiziri, ahãrziri, texi-usiri, cataxipsiri
{ro: acţiunea de a învrednici, de a merita; învred-nicire}
{fr: action de mériter, de se faire mériter, de se rendre digne}
{en: action of being able to, of being worthy of, of deserving}
§ axiusescu (ac-si-u-sés-cu) (mi) vb IV axiusii (ac-si-u-síĭ), axiuseam (ac-si-u-seámŭ), axiusitã (ac-si-u-sí-tã), axiu-siri/axiusire (ac-si-u-sí-ri) – (unã cu axescu2)
ex: mi-axiusi (ahãrzi) Dumnidzã s-bãnedz
§ axiusit (ac-si-u-sítŭ) adg axiusitã (ac-si-u-sí-tã), axiusits (ac-si-u-sítsĭ), axiusiti/axiusite (ac-si-u-sí-ti) – (unã cu axit2)
§ axiusiri/axiusire (ac-si-u-sí-ri) sf axiusiri (ac-si-u-sírĭ) – (unã cu axiri2)
§ texiusescu (tec-si-u-sés-cu) vb IV texiusii (tec-si-u-síĭ), texiuseam (tec-si-u-seámŭ), texiusitã (tec-si-u-sí-tã), texiusiri/texiusire (tec-si-u-sí-ri) – (unã cu axescu2)
ex: hara s-avets shi s-vã hãrsits cã trã tsi cã texiusitã s-hits pãrintsãlj a aishtei hilji
§ texiusit (tec-si-u-sítŭ) adg texiusitã (tec-si-u-sí-tã), texiusits (tec-si-u-sítsĭ), texiusiti/texiusite (tec-si-u-sí-ti) – (unã cu axit2)
§ texiusiri/texiusire (tec-si-u-sí-ri) sf texiusiri (tec-si-u-sírĭ) – (unã cu axiri2)
§ axizescu (ac-si-zés-cu) vb IV axizii (ac-si-zíĭ), axizeam (ac-si-zeámŭ), axizitã (ac-si-zí-tã), axiziri/axizire (ac-si-zí-ri) – am hãri tsi mi fac vrut (cu tinjii) trã cariva (tsi va s-mi aibã); ahãrdzescu; am unã tinjii (pãhã); custisescu, fac
{ro: valora, merita, costa}
{fr: valoir, mériter, coûter}
{en: have a value, cost}
ex: om tsi nu axizeashti (fatsi, custiseashti, ahãrdzeashti) tsiva; cãt axizescu (fac, custisescu, ahãrdzescu)
§ axizit (ac-si-zítŭ) adg axizitã (ac-si-zí-tã), axizits (ac-si-zítsĭ), axiziti/axizite (ac-si-zí-ti) – tsi ari hãri tra s-hibã vrut di cariva; tsi ari tinjia (pãhãlu)…; ahãrdzit
{ro: valorat, meritat}
{fr: mérité, évalué}
{en: with a certain value, cost}
§ axiziri/axi-zire (ac-si-zí-ri) sf axiziri (ac-si-zírĭ) – atsea tsi fatsi un cãndu-lj da unã tinjii (bagã un pãhã) a unui lucru; ahãrdziri
{ro: acţiunea de a valora, de a merita; valorare, meritare}
{fr: action d’évaluer, de mériter}
{en: action of having (giving to something) a value}
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã ma multu/ptsãn