(expr: ljau, apuc aripidina = acats sã scad, u ljau cãtrã nghios cu avearea, cu anjlji, cu sãnãtatea)
{ro: povârniş, râpă}
{fr: pente, penchant}
{en: slope}
ex: tu-aripidinã sh-broasca alagã; dzeana, aripidina; prit creacuri shi aripidinj; loarã aripidina
(expr: nchisirã sã scadã cu sãnãtatea, cu avearea)

§ ripidinã (ri-pi-dí-nã) sf ripidinj (ri-pi-dínjĭ) – (unã cu aripidinã)
ex: tu-aumbroasa ripidinã; cu greu nã alinãm tu munti, cã eara ripidinã

§ areapid (a-reá-pidŭ) sn areapidi/areapide (a-reá-pi-di) – (unã cu aripidinã)
ex: yinea areapidlu (aripidina) nghios

§ aripidinos (a-ri-pi-di-nósŭ) adg aripidinoasã (a-ri-pi-di-nŭá-sã), aripidinosh (a-ri-pi-di-nóshĭ), aripidinoasi/aripidinoase (a-ri-pi-di-nŭá-si) – tsi easti ncljinat ca unã aripidinã; arãpos, rãpos
{ro: cu povârnişuri, cu râpe}
{fr: en pente, endroit penché}
{en: with slope}
ex: munti aripidinos (cu multi aripidinj) shi chitros; calea easti aripidinoasã (cu aripidinj)

§ ripidinos (ri-pi-di-nósŭ) adg ripidinoasã (ri-pi-di-nŭá-sã), ripidinosh (ri-pi-di-nóshĭ), ripidinoasi/ripidinoase (ri-pi-di-nŭá-si) – (unã cu aripidinos)
ex: imnãm greu pi coasta ripidinoasã; muntsãlj a noshtri suntu chitrosh shi ripidinosh

§ aripidinedz (a-ri-pi-di-nédzŭ) vb I aripidinai (a-ri-pi-di-náĭ), aripidinam (a-ri-pi-di-námŭ), aripidinatã (a-ri-pi-di-ná-tã), aripidinari/ari-pidinare (a-ri-pi-di-ná-ri) – dipun unã aripidinã; ljau aripidina; (fig: aripidinedz = scad cu sãnãtatea sh-cu anjlji)
{ro: coborî pe povârniş, declina}
{fr: descendre une pente, pencher, décliner}
{en: go down the slope, decline}
ex: zmeulu aripidineadzã (s-alasã cãtrã nghios) ca sfulgul; s-aripidinarã (dipusirã) tu cãmpu iu sh-avea armasã ornja moashi

§ aripidin (a-ri-pi-dínŭ) vb I aripidinai (a-ri-pi-di-náĭ), aripidinam (a-ri-pi-di-námŭ), aripidinatã (a-ri-pi-di-ná-tã), aripidinari/aripidinare (a-ri-pi-di-ná-ri) – (vedz aripidinedz)
ex: ornjilj tuts s-aripidinã (s-hiumusescu, s-alasã cãtrã nghios)

§ aripidinat (a-ri-pi-di-nátŭ) adg aripidinatã (a-ri-pi-di-ná-tã), aripidinats (a-ri-pi-di-nátsĭ), aripidinati/aripidinate (a-ri-pi-di-ná-ti) – tsi-ari dipusã unã aripidinã
{ro: coborât pe povârniş, declinat}
{fr: descendu une pente, penché, décliné}
{en: gone down the slope, declined}

§ aripidinari/aripidinare (a-ri-pi-di-ná-ri) sf aripidinãri (a-ri-pi-di-nắrĭ) – atsea tsi fatsi un cãndu dipuni unã aripidinã
{ro: acţiunea de a coborî un povârniş, de a declina}
{fr: action de descendre une pente, de pencher, de décliner}
{en: action of going down the slope, of declining}

§ arãpãdinã (a-rã-pã-dí-nã) sf arãpãdinj (a-rã-pã-dínjĭ) – (unã cu aripidinã)

§ arãpãdzãnã (a-rã-pã-dzắ-nã) sf arãpãdzãnj (a-rã-pi-dzắnjĭ) – (unã cu aripidinã)

§ arãpidinã (a-rã-pi-dí-nã) sf arãpidinj (a-rã-pi-dínjĭ) – (unã cu aripidinã)

{fr: qui n’est pas piqué ou pincé}
{en: who is not pinched, not nipped, not pricked}
ex: ascãpã nichipinatã di har

§ nichipinari/nichipinare (ni-chi-pi-ná-ri) sf nichipinãri (ni-chi-pi-nắrĭ) – atsea tsi fatsi atsel tsi nu chipinã; nichipirari, nichipurari, nichishcari, nicepcuiri
{ro: acţiunea de a nu pişca, de a nu ciupi}
{fr: action de ne pas piquer, de ne pas pincer}
{en: action of not pinching, of not nipping, of not pricking}

§ chipinãturã (chi-pi-nã-tú-rã) sf chipinãturi (chi-pi-nã-túrĭ) – atsea tsi s-fatsi (tsi pati) cãndu un om easti chipinat; semnul tsi-armãni dupã tsi un easti chipinat; chipinari
{ro: pişcătură, ciupitură}
{fr: piqûre, pinçon}
{en: sting, pinch, nip, prick, bite}
ex: chipinãturã di furnicã

§ chipir (chi-pirŭ) (mi) vb I chipirai (chi-pi-ráĭ), chipiram (chi-pi-rámŭ), chipiratã (chi-pi-rá-tã), chipirari/chipirare (chi-pi-rá-ri) – (unã cu chipin)
ex: ficiorlu-a ljei u chipirã (chipinã); chipirai (chipinai) feata di brats; mi chipirã di-nj si lãi carnea; mi-avea chipiratã, di lu-agudi chicuta!; s-nu ti chipiri (s-nu ti chipinj, s-nu ti zgrãnj) la zgaibã

§ chipirat (chi-pi-rátŭ) adg chipiratã (chi-pi-rá-tã), chipirats (chi-pi-rátsĭ), chipirati/chipirate (chi-pi-rá-ti) – (unã cu chipinat)
ex: avea fatsa chipiratã (cu chipinãturi di multseadzã)

§ chipirari/chipirare (chi-pi-rá-ri) sf chipirãri (chi-pi-rắrĭ) – (unã cu chipinari)

§ chipur2 (chi-purŭ) (mi) vb I chipurai (chi-pu-ráĭ), chipuram (chi-pu-rámŭ), chipuratã (chi-pu-rá-tã), chipurari/chipurare (chi-pu-rá-ri) – (unã cu chipin)
ex: va s-ti chipurã di cicior; va s-ti chipurã di pãnticã, ma tini s-nu lu-acats; va s-yinã ningã un shi va s-ti chipurã di fatsã

§ chipurat (chi-pu-rátŭ) adg chipuratã (chi-pu-rá-tã), chipurats (chi-pu-rátsĭ), chipurati/chipurate (chi-pu-rá-ti) – (unã cu chipinat)
(expr: yioarã chipuratã = yioarã cu dintsã di mardzini, ca chipuratã di tsiva)
ex: aveam shi yiori chipurati
(expr: cu dintsã di mardzini)

§ chipurari/chipurare (chi-pu-rá-ri) sf chipurãri (chi-pu-rắrĭ) – (unã cu chipinari)

§ chishcu (chish-cu) (mi) vb I chishcai (chish-cáĭ), chishcam (chish-cámŭ), chishcatã (chish-cá-tã), chishcari/chishcare (chish-cá-ri) – (unã cu chipin)
ex: edzlji mi chishca (chipina) di ureclji; mi-avea chishcatã (chipinatã) un mushconj

§ chishcat (chish-cátŭ) adg chishcatã (chish-cá-tã), chishcats (chish-cátsĭ), chishcati/chishcate (chish-cá-ti) – (unã cu chipinat)

§ chishcari/chishcare (chish-cá-ri) sf chishcãri (chish-cắrĭ) – (unã cu chipinari)

§ chishchinãturã (chish-chi-nã-tú-rã) sf chishchinãturi (chish-chi-nã-túrĭ) – (unã cu chipinãturã)

§ cepcuescu (cep-cu-ĭés-cu) (mi) vb IV cepcuii (cep-cu-íĭ), cepcueam (cep-cu-ĭámŭ), cepcuitã (cep-cu-í-tã), cepcuiri/cepcuire (cep-cu-í-ri) – (unã cu chipin)

§ cepcuit (cep-cu-ítŭ) adg cepcuitã (cep-cu-í-tã), cepcuits (cep-cu-ítsĭ), cepcuiti/cepcuite (cep-cu-í-ti) – (unã cu chipinat)

§ cepcuiri/cepcuire (cep-cu-í-ri) sf cepcuiri (cep-cu-írĭ) – (unã cu chipinari)

7: dau ãn cheptu = giur sã-nj ljau ahtea, s-lj-u plãtescu;
8: nj-u dau cu cariva = mi bat, mi-alumtu, n-agudim;
9: nj-u dau ãn coastã = stau sh-mi minduescu ma s-hibã ghini s-lu fac un lucru (cã nu para voi s-lu fac); strãmbu narea, frãngu coasti, frãngu oasi;
10: nj-dau dintsãlj pi cheatrã = nji nturyisescu (struxescu) dintsãlj; mi ndreg s-lu fac un lucru;
11: nu dau banã = nu-alas isih, lj-mãc bana;
12: lj-dau di mãnear = hãbãrsescu, dau simasii (la-atseali tsi dzãtsi, mindueashti i aducheashti cariva);
13: dau limãreaua di cariva = fug diparti di cariva;
14: dau = dau trã mortsã;
15: nj-easti datã = nj-easti scriatã di miri, nj-easti ursitã di la Dumnidzã)
{ro: da}
{fr: donner}
{en: give}
ex: ca s-nã dats, va vã dãm tsi nu nã deadim; ea didets-nji shi fanfurã; lã deadit ordzu a caljlor?; ama cã ma nj-ul desh; ma desh (didesh, deadish) tra s-ai alãvdari; ma desh (didesh, deadish) cu inima curatã; dau s-es (caftu, nchisescu s-es) din casã; lj-deadi a featãljei multã pai; dau (caftu) s-fug ma el nu mi-alasã; cãtse nu-lj dãdea tinjii
(expr: nu-l tinjisea); dã-lã hãbari
(expr: dzã-lã tra sã shtibã) cã vinjirã; nã deadirã zbor
(expr: nã tãxirã); deadi
(expr: ishi, fitrusi) earba; ayinea da
(expr: fatsi) multã auã; vai da
(expr: vai cadã) ploai; Sãmãrina deadi
(expr: cãdzu) neauã; l-bãgarã s-da dupã
(expr: ducã, s-pingã) oi; fãrã s-da n coasti vãrãoarã
(expr: fatsi lucrul fãrã s-mindueascã dip tra s-nu-l facã); sh-u da n coastã
(expr: s-mindueashti ma s-lu facã lucrul); cãndu da
(expr: easi) luna; sh-deadi
(expr: apiri) albul soari; ca luna tsi da
(expr: s-alãnceashti pri tser); da dzua
(expr: apirã, creapã dzua); dorlu s-nu s-aprindã, ca troarã da
(expr: easi, creashti) fidanlu; aclo va s-dai di-un
(expr: va s-aflji, va s-andãmuseshti, va ti-astalj cu-un) cãni; sor, dã
(expr: nedz, imnã) nãinti; du-ti, dã pãn di
(expr: nedz, du-ti, s-agiundzi pãnã la) mushatã; s-deadi pãn di (agiumsi pãnã la) Dumnidzã; cãtrã murmintsã lj-u deadi
(expr: fudzi, s-dusi); lj-u deadirã
(expr: s-dusirã, tricurã) prit hoari; s-deadi
(expr: s-dusi, intrã, s-lo) tu pãduri dupã pulj; s-nu da loclu di el
(expr: s-nu-agudeascã loclu, s-azboairã); loc nu dãdea di Custandini; si-sh da dintsãlj pi cheatrã
(expr: si shi nturyiseascã dintsãlj); sãhatea deadi tsintsi di noapti
(expr: sãhatea asunã, aspuni oara tsintsi di noapti); s-alinã nsus s-da
(expr: s-asunã) cãmbana; deadim
(expr: intrãm) tu primuvearã; ninca nicãntatã cuclu, elinlu sh-u da
(expr: s-alumtã) cu turcul; s-deadirã
(expr: s-agudirã, s-alumtarã) cu-ahãntã fortsã; l-deadish
(expr: lu-arcash, lu zdupunish) dipadi di-lj cripã hearea; aoa va dãm di multi-arali
(expr: n-agudim di multi-arali, va trãdzem multi); deadim limãreaua di elj
(expr: fudzim diparti di elj); da sh-lja dit lumea-aestã
(expr: moari); mãrata di gãljinã sh-deadi suflitlu
(expr: muri); nu u dã, cari ãts da mãna
(expr: ma s-cutedz); sh-u deadi n cheptu
(expr: giurã s-lj-u plãteascã) chirutlu; vãrã nu putea si-lj da cali
(expr: s-aducheascã); nu vrurã s-lji talji caplu, shi-lj deadirã cali
(expr: l-sãlãghirã, lu-alãsarã s-fugã); sh-u da
(expr: sh-fudzi) aushlu cãtrã di partea-atsea; bunili tuti deadi Dumnidzã cu dauãli mãnj
(expr: lã deadi multi sh-di tuti); cari u dãdea di mãnear?
(expr: cari u hãbãrsea?; cari dãdea vãrã simasii la-atseali tsi dzãtsea i fãtsea?); deadi hãbari
(expr: lã spusi, hãbãrsi) la ascherea dit unã hoarã; vulpea-lj deadi nã cali
(expr: vulpea-lj dzãsi, lu urnupsi cum s-facã); dor nji-i s-dau oclji ningã nãoarã cu nãs
(expr: s-lu ved ninga nãoarã); s-dusirã shi deadirã plãngu
(expr: s-plãmsirã) la amirãlu; hiljlu di-amirã-lj deadi zbor
(expr: lj-tãxi); deadi zborlu
(expr: ãlj tãxi), si-lj da ficiorlu; cum sh-avea datã zborlu
(expr: u-avea tãxitã); lj-u deadirã
(expr: fudzirã) cãtrã tu lumi; alãsarã calea sh-lj-u deadirã cãrarea
(expr: sh-fudzirã, s-dusire pri cãrari); s-deadi
(expr: fudzirã, alãgarã) dupã nãsi; cari si zburãrã shi-sh deadirã mintsãli
(expr: s-urnipsirã un pi-alantu); puljlu nu-lj dãdea banã a featãljei
(expr: nu u-alãsa isihã feata) iu s-dutsea; un pondu di pulj, nu-nj da banã
(expr: nu-nj mi-alãsa isih) iu mi duc shi-nj prãxeashti cama laea; ursa, tsi nu-lj da banã
(expr: tsi nu u-alãsa isihã, tsi-lj mãca bana) a featãljei

§ dat1 (dátŭ) adg datã (dá-tã), dat (dáts), dati/date (dá-ti) – (lucrul) tsi-lj s-ari teasã a unui tra s-lu lja (s-lu tsãnã, s-lu aibã, etc.);
(expr:
1: dat di fãrmac = nvirinat, aplucusit di-amãrãciuni, etc.;
2: dat ãn cap = zurlu, anapud, andihristu, etc.)
{ro: dat}
{fr: donné}
{en: given}
ex: sicãrli furã dati; s-nu-sh calcã zborlu dat
(expr: s-facã atsea tsi-avea tãxitã); giunarlu cu mustatsa datã
(expr: tsi-avea nchisitã si s-aspunã, s-creascã); aushlu chiragi dat di fãrmac
(expr: aplucusit di nvirinari, nvirinat); tãcuts, dats di fãrmac
(expr: aplucusits di-amãrãciuni); easti un dat ãn cap!
(expr: zurlu)

§ dari1/dare (dá-ri) sf dãri (dãrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva da tsiva;
(expr: lj-ari trã dari al Mihali (al Hali) = easti ca glareshcu; nu u-ari tutã mintea; sh-ari chirutã mintea; lj-hurseashti al Mihali)
{ro: acţiunea de a da}
{fr: action de donner}
{en: action of giving}
ex: trã dari (tra s-da tsiva) nu vrea s-avdã; lj-am trã dari (am s-lji dau tsiva); streslu u-ari mãna trã loari, nu u-ari sh-trã dari; aricilu nu-i trã diznjirdari ma tri dari cu shclots
(expr: tra-aguniri); cu darea trets sh-amarea

§ dãdeari/dãdeare (dã-deá-ri) sf dãderi (dã-dérĭ) – (unã cu dari1/dare)
ex: mi sãturai di dãdeari shcop
(expr: di bãteari); cu dãdearea
(expr: alãncirea pri tser) laea lunã

§ dat2 (dátŭ) sn daturi (dá-turĭ) –
1: paradzlji (i lucrili) tsi lipseashti s-lji da omlu la chivernisi trã lucrili tsi fatsi chivernisea trã el (trã lucrili tsi lu-alasã pri om s-facã, trã avearea tsi ari, tri paradzlji tsi lj-amintã cãndu u lucreadzã aestã aveari, alishvirishurli tsi fatsi, etc.); dari, for, hãraci, haraci, hargi, gilep, bidelj, decat, viryii, haratsumã, ghizmã;
2: lucrili tsi lj-adutsi shi paradzlji tsi-lj fatsi cariva dit avearea tsi u ari (cum easti, bunãoarã, toclu tsi-l lja di la paradzlji dats borgi la cariva, nichea di la unã casã i loc tsi lu-ari, etc.)
{ro: taxă, impozit; venit, rentă}
{fr: taxe, dîme, impôt; revenu, rente}
{en: tax, duty; revenue, income, rent}
ex: nu-nj plãtii datlu (darea, forlu, hargea, gileplu, etc.); va nj-alinj datlu?; datlu cãtrã amirãrilji; noi pãltim datlu tsi-l vrem cati an; amaneti tri plãtirea-a datlui; ca s-lja dat (nichi) di cati casã; n casã dat (nichi) nã da

§ dari2/dare (dá-ri) sf dãri (dãrĭ) – paradzlji (i lucrili) tsi lipseashti s-lji da omlu la chivernisi trã lucrili tsi fatsi chivernisea trã el (trã lucrili tsi lu-alasã pri om s-facã, trã avearea tsi ari, tri paradzlji tsi lj-amintã cãndu u lucreadzã aestã aveari, alishvirishurli tsi li fatsi, etc.); dat, for, hãraci, haraci, hargi, gilep, bidelj, decat, viryii, haratsumã, ghizmã
{ro: taxă, impozit}
{fr: taxe, dîme, impôt}
{en: tax, duty}
ex: avem dãri (foruri, viryii) greali; lj-ari trã dari al Mihali (lj-hurseashti tsiva al Mihali; icã expr: easti niheamã ca glar, ca lishor di minti)

§ dari3/dare (dá-ri) sf dãri (dãrĭ) – misali (cu mãcari, pescu, yin, colivã, yimishi, etc.) tsi s-da la oaspits sh-la lumea ftoahã (la bisearicã i chimitiryiu, dupã tsi preftul dyiuvãseashti trã suflitlu-a mortsãlor sh-trã adutsearea-a lor aminti); misali, trisalj, trisayi, puminii, pãmãntu, pomean, pumean, spumean, etc.
{ro: parastas}
{fr: aumône en mémoire d’un mort}
{en: memorial service}
ex: dãdea darea (misalea) a aushlui

§ nidat (ni-dátŭ) adg nidatã (ni-dá-tã), nidat (ni-dáts), nidati/nidate (ni-dá-ti) – tsi nu easti dat
{ro: nedat}
{fr: qui ne pas donné}
{en: not given}

§ nidari/nidare (ni-dá-ri) sf nidãri (ni-dãrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva nu da tsiva
{ro: acţiunea de a nu da}
{fr: action de ne pas donner}
{en: action of not giving}

§ nidatã (ni-da-tã) sf fãrã pl – ninti ca… (si s-facã tsiva); ninti di
{ro: înainte de…}
{fr: avant de}
{en: before}
ex: nchisim nidatã (ninti ca s-da) soarili; unã dimneatsã tsã si scoalã, nidatã soarili (ninti di Data-a soarili) shi, aoa fac sotslji!; ca s-agiungu nidatã soari; nidatã (ninti ca s-batã) cãmbana s-avdu cãntitsi n pãdz

§ dator (da-tórŭ) adg datoari/datoare (da-tŭá-ri), datori (da-tórĭ), datoari/datoare (da-tŭá-ri) – cari ari trã dari a unui tsiva; tsi lj-ari borgi a unui; dãtor
{ro: dator}
{fr: débiteur}
{en: debtor}

§ dãtor (dã-tórŭ) adg dãtoari/dãtoare (dã-tŭá-ri), dãtori (dã-tórĭ), dãtoari/dãtoare (dã-tŭá-ri) –
1: cari ari trã dari a unui tsiva; cari lj-ari borgi a unui;
2: cari da tsiva a unui
{ro: dator; dătător}
{fr: débiteur; qui donne}
{en: debtor; who gives}
ex: Dumnidzale, dãtor a banãljei (cari deadi bana)

§ dãtãtor (dã-tã-tórŭ) adg dãtãtoari/dãtãtoare (dã-tã-tŭá-ri), dãtãtori (dã-tã-tórĭ), dãtãtoari/dãtãtoare (dã-tã-tŭá-ri) – cari da tsiva a unui; dãtor
{ro: dătător}
{fr: qui donne}
{en: who gives}
ex: Dumnidzã, dãtãtorlu di banã; nãs easti dãtãtorlu di bunets

§ dãtãturã (dã-tã-tŭ-rã) sf dãtãturi (dã-tã-tŭrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu un arucã tsiva (cu mãna); aguditurã
{ro: lovitură, aruncătură}
{fr: jet}
{en: throw}
ex: tu-unã dãtãturã (aguditurã) cu ciumaglu cãdzurã dzatsi meari

§ dari-loari/dari-loare (dá-ri-lŭá-ri) sf fãrã pl – atsea tsi s-fatsi cãndu s-vindi (shi s-acumprã) tsiva; vindeari, acumprari, alishvirishi, daraverã
{ro: afacere, tranzacţie, schimb, alişveriş, vânzare}
{fr: affaire, transaction, échange, vente}
{en: affair, transaction, exchange, sale}
ex: s-fatsi mari dari-loari (acumprari sh-vindeari di lucri); s-am cu voi eu dari-loari (alishvirishi); cuscrilja s-asparsi shi vãrnã dari-loari (alishvirishi) nu-am cu tini, ni cu hilji-ta; mãcã sh-bea cu-a tãu, shi dari-loari nclo

§ daraverã (da-ra-vé-rã) sf daraveri (da-ra-vérĭ) – (unã cu dari-loari)
ex: am daraverã cu nãs; au daraveri, unlu cu-alantu

§ apudau (a-pu-dáŭ) (mi) vb I apuded (a-pu-dédŭ), apudam (a-pu-dámŭ) shi apudãdeam (a-pu-dã-deámŭ), apudatã (a-pu-dá-tã), apudari/apudare (a-pu-dá-ri) shi apudãdeari/apudãdeare (a-pu-dã-deá-ri) – dau aproapea tut
{ro: da aproape tot}
{fr: donner (presque) intégralement}
{en: give (almost) totally}

§ apudat (a-pu-dátŭ) adg apudatã (a-pu-dá-tã), apudat (a-pu-dáts), apuda-ti/apudate (a-pu-dá-ti) – cari ari datã aproapea tut
{ro: dat aproape tot}
{fr: donné (presque) intégralement}
{en: given (almost) totally}

§ apudari/apudare (a-pu-dá-ri) sf apudãri (a-pu-dãrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu un da aproapea tut
{ro: acţiunea de a da aproape tot}
{fr: action de donner (presque) intégralement}
{en: action of giving (almost) totally}

§ prudau (pru-dáŭ) (mi) vb I pruded (pru-dédŭ), prudam (pru-dámŭ) shi prudãdeam(?) (pru-dã-deámŭ), prudatã (pru-dá-tã), prudari/prudare (pru-dá-ri) – lj-fac arãu a unui oaspi tsi ari ncreadiri n mini cu-aspunearea la dushmanlj-a lui lucri tsi pot s-lj-aducã znjii (shtiuti di mini sh-nishtiuti di dushmanj); mi dau di partea-a dushmanlui sh-mi-alumtu cu oaspili tsi lu-aveam ma ninti; aspun fãrã s-voi (scot tu padi) lucri nishtiuti di altsã tsi pot sã-nj facã arãu (a njia icã a oaspitslor a mei); prudusescu, pridau; angãlisescu, angãlsescu
{ro: trăda}
{fr: trahir}
{en: betray, reveal}
ex: cati foc pruda (aspuni, scoati tu padi) nã coardã; tini nã prudeadish (prudusish)

§ prudat (pru-dátŭ) adg prudatã (pru-dá-tã), prudats (pru-dátsĭ), prudati/prudate (pru-dá-ti) – tsi fu arãs di-un oaspi cari-lj dzãsi a dushmanlui lucri tsi pot s-lj-aducã znjii; (lucrili) tsi suntu-aspusi a unui dushman (cu vreari i nivreari) sh-cari pot s-facã arãu; prudusit, pridat; angãlisit, angãlsit
{ro: trădat}
{fr: trahi}
{en: betrayed, revealed}

§ prudari/prudare (pru-dá-ri) sf prudãri (pru-dắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-pruda tsiva i cãndu cariva easti prudat; prudusiri, prudusii, pridari; angãlisiri, angãlsiri
{ro: acţiunea de a trăda; trădare}
{fr: action de trahir; trahison}
{en: action of betraying, of revealing; betrayal}

§ prudot (pru-dótŭ) sm, sf prudotã (pru-dó-tã), prudots (pru-dótsĭ), prudoti/prudote (pru-dó-ti) – omlu tsi ari prudatã tsiva i prudatã pri cariva tsi-lj fatsi ncreadiri (un oaspi, cratlu iu bãneadzã, etc.)
{ro: trădător}
{fr: traître, délateur}
{en: traitor}

§ pridau1 (pri-dáŭ) (mi) vb I prided (pri-dédŭ), pridam (pri-dámŭ) shi pridãdeam(?) (pri-dã-deámŭ), pridatã (pri-dá-tã), pridari/pridare (pri-dá-ri) – (unã cu prudau)
ex: hilj-tu nã prideadi (prudeadi); lu prided iu eara ascumtu; nu-avu njilã di mini sh-mi prideadi; minti shcurtã muljarea, s-arãdi shi-lj si prida

§ pridat1 (pri-dátŭ) adg pridatã (pri-dá-tã), pridats (pri-dátsĭ), pridati/pridate (pri-dá-ti) – (unã cu prudat)

§ pridari1/pridare (pri-dá-ri) sf pridãri (pri-dắrĭ) – (unã cu prudari)

§ prudusescu (pru-du-sés-cu) (mi) vb IV prudusii (pru-du-síĭ), pruduseam (pru-du-seámŭ), prudusitã (pru-du-sí-tã), prudusiri/prudusire (pru-du-sí-ri) – (unã cu prudau)

§ prudusit (pru-du-sítŭ) adg prudusitã (pru-du-sí-tã), prudusits (pru-du-sítsĭ), prudusiti/prudusite (pru-du-sí-ti) – (unã cu prudat)

§ prudusiri/prudusire (pru-du-sí-ri) sf prudusiri (pru-du-sírĭ) – (unã cu prudari)

§ prudusii/prudusie (pru-du-sí-i) sf prudusii (pru-du-síĭ) – faptul adrat di-atsel tsi pruda pri cariva i tsiva; prudusiri, prudari, pridari
{ro: trădare}
{fr: trahison}
{en: betrayal}

§ pridau2 (pri-dáŭ) (mi) vb I prided (pri-dédŭ), pridam (pri-dámŭ) shi pridãdeam(?) (pri-dã-deámŭ), pridatã (pri-dá-tã), pridari/pridare (pri-dá-ri) –
1: ãlj dau a cuiva un lucru s-lu aibã di la mini (i cã-lj lu am trã dari di la altu); fac tislimi;
2: pricu-noscu cã chirui tu-alumtã sh-tr-atsea dipun armili sh-alas dush-manjlji s-mi lja sclav;
3: tsãn un zbor la sculii sh-lã spun a ficiorlor lucri tsi au trã nvitsari;
4: nj-bag multã zori (mi furtsedz) tra s-adar un lucru; (mi) paradau; pãrãdusescu
{ro: (se) preda, livra}
{fr: transmettre, confier, livrer, (se) rendre, capituler; ensei-gner}
{en: deliver, surrender, lecture}
ex: vrui s-mi pridau (s-mi-alas acãtsat); pitricu hãbari, i s-tragã nãpoi i sã s-prida, i tu guvã di sharpi sã s-ascundã

§ pridat2 (pri-dátŭ) adg pridatã (pri-dá-tã), pridats (pri-dátsĭ), pridati/pridate (pri-dá-ti) –
1: (lucru) tsi easti dat a unui; tsi easti faptu tislimi;
2: tsi pricunuscu cã ari chirutã alumta shi s-alasã s-hibã loat sclav di dushmanj;
3: zbor tsãnut trã ficiorlji di la sculii cu lucrili tsi lipseashti s-li nveatsã; paradat, pãrãdusit
{ro: predat, livrat}
{fr: livré, delivré, capitulé, enseigné}
{en: delivered, surrendered, lectured}

§ pridari2/pridare (pri-dá-ri) sf pridãri (pri-dắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu un lucru easti pridat, un zbor easti pãrãdusit i cariva s-ari paradatã sclav a dushmanlui; fãtseari tislimi, paradari, pãrãdusiri
{ro: acţiunea de a (se) preda, de a livra}
{fr: action de livrer, de (se) rendre, de capituler}
{en: action of delivering, of surrendering}

§ paradau (pá-ra-dáŭ) vb I paraded (pá-ra-dédŭ), paradam (pá-ra-dámŭ) shi paradãdeam(?) (pá-ra-dã-deámŭ), paradatã (pá-ra-dá-tã), parada-ri/paradare (pá-ra-dá-ri) shi paradãdeari/paradãdeare (pá-ra-dã-deá-ri) – (unã cu pridau2)
ex: nu ti paradã ahãntu (nu ts-bagã sh-ahãntã zori)

§ paradat (pá-ra-dátŭ) adg paradatã (pá-ra-dá-tã), paradats (pá-ra-dátsĭ), paradati/paradate (pá-ra-dá-ti) – (unã cu pridat2)

§ paradari/paradare (pá-ra-dá-ri) sf paradãri (pá-ra-dắrĭ) – (unã cu pridari2)

§ paradãdeari/paradãdeare (pá-ra-dã-deá-ri) sf paradãderi (pá-ra-dã-dérĭ) – (unã cu pridari2)

§ pãrãdusescu (pã-rã-dhu-sés-cu) vb IV pãrãdusii (pã-rã-dhu-síĭ), pãrãduseam (pã-rã-dhu-seámŭ), pãrãdusitã (pã-rã-dhu-sí-tã), pãrãdusiri/pãrãdusire (pã-rã-dhu-sí-ri) – (unã cu pridau2)
ex: pãrãduseashti ghini dascalu; furlu nu s-pãrãdusi

§ pãrãdusit (pã-rã-dhu-sítŭ) adg pãrãdusitã (pã-rã-dhu-sí-tã), pãrãdusits (pã-rã-dhu-sítsĭ), pãrãdusiti/pãrãdusite (pã-rã-dhu-sí-ti) – (unã cu pridat2)

§ pãrãdusiri/pãrãdusire (pã-rã-dhu-sí-ri) sf pãrã-dusiri (pã-rã-dhu-sírĭ) – (unã cu pridari2)

§ gulit (gu-lítŭ) adg gulitã (gu-lí-tã), gulits (gu-lítsĭ), guliti/gulite (gu-lí-ti) –
1: tsi-lj s-ari scoasã (un vas, unã buti, unã casã, etc.) tut tsi-avea nãuntru; dishirtat, discãrcat, virsat, mprãdat, etc.
2: cari easti dispuljat di tut tsi-ari pri el (omlu di stranji, pomlu di frãndzã, stizma di caduri, etc.); dispuljat, dizviscut, etc.
{ro: golit, despuiat}
{fr: vidé, désempli, dénudé, dévêti, dépouillé}
{en: emptied; bared, drained, stripped}
ex: cofi guliti (dit cari s-ari scoasã tut)

§ guliri/gulire (gu-lí-ri) sf guliri (gu-lírĭ) – astea tsi s-fatsi cãndu lu-adari un lucru s-hibã gol icã gulishan; dispuljari, dizvishteari, scuteari, discãrcari, virsari, mprãdari, etc.
{ro: acţiunea de a goli; golire, despuiere}
{fr: action de vider, de dénuder, de dévêtir, de dépouiller; vidange}
{en: action of emptying; of baring, of draining, of stripping; drain}

§ dizgulescu (diz-gu-lés-cu) vb IV dizgulii (diz-gu-líĭ), dizguleam (diz-gu-leámŭ), dizgulitã (diz-gu-lí-tã), dizguliri/dizgulire (diz-gu-lí-ri) – ãlj ljau (ãl dispolj di) lucrili tsi ari pi el (frãndzã trã ponj, stranji trã om, carni pri os, coaji trã yimishi, etc.) sh-lu-alas gol sh-fãrã dip tsiva; scot stranjili di pri truplu (parti di truplu) a unui om, di-armãni gol; dizvescu, dispolj, dizgolj
{ro: (se) dezgoli}
{fr: (se) dénuder}
{en: denude, lay bare}
ex: sh-mutrea lucrul nãinti dizgulindalui (arupãndalui, mãcãndalui carnea di pri) unã coastã; mi dizgulirã di paradz (mi dispuljarã di paradz, ãnj loarã tuts paradzlji); dizguljai prunlu; dizguljai (scosh coaja di) pãnea

§ dizgulit (diz-gu-lítŭ) adg dizgulitã (diz-gu-lí-tã), dizgulits (diz-gu-lítsĭ), dizguliti/dizgulite (diz-gu-lí-ti) – (om) tsi-lj s-ari scoasã stranjili di pi el; (arburi) tsi-lj s-ari uscatã sh-cãdzutã frãndzãli; dizviscut, dispuljat, dizguljat
{ro: dezgolit}
{fr: dénudé}
{en: denuded, bare}
ex: armasi dizgulit (fãrã tsiva) cavai di el

§ dizguliri/dizgulire (diz-gu-lí-ri) sf dizguliri (diz-gu-lírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu tsiva i cariva s-dizguleashti; dizvishteari, dispuljari, dizguljari
{ro: acţiunea de a (se) dezgoli}
{fr: action de (se) dénuder}
{en: action of denuding, of laying bare}

§ dizgolj (diz-góljŭ) (mi) vb I dizguljai (diz-gu-ljĭáĭ), dizguljam (diz-gu-ljĭámŭ), dizguljatã (diz-gu-ljĭá-tã), dizguljari/dizguljare (diz-gu-ljĭá-ri) – cur di coaji unã nucã (un mer, unã purtucalã, un arburi, etc.); dizbilescu, dispituredz
{ro: descoji}
{fr: peler, écorcer}
{en: peel, remove the skin (bark)}
ex: elj dizgoalji (curã di coajã) cireshlu; dizguljarã (curarã di coaji) nã njilji di nuts; dizgoalji (curã di coaji) cãstãnja

§ dizguljat (diz-gu-ljĭátŭ) adg dizguljatã (diz-gu-ljĭá-tã), dizguljats (diz-gu-ljĭátsĭ), dizguljati/dizguljate (diz-gu-ljĭá-ti) – tsi-lj s-ari scoasã coaja; dizbilit, dispiturat
{ro: descojit}
{fr: pelé, écorcé}
{en: peeled, with the skin (bark) removed}
ex: cãrvealja easti dizguljatã (mash njedz, cu coaja scoasã)

§ dizgulja-ri/dizguljare (diz-gu-ljĭá-ri) sf dizguljeri (diz-gu-ljĭérĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu un lucru s-dizguljadzã; dizbiliri, dispiturari
{ro: acţiunea de a descoji; descojire}
{fr: action de peler, d’écorcer}
{en: action of peeling, of removing the skin (bark)}

§ gulãciuni/gulãciune (gu-lã-cĭú-ni) sf gulãciunj (gu-lã-cĭúnjĭ) – atsea tsi ari un lucru cãndu easti gol; starea tsi u-ari omlu tsi easti gol; guliciuni (fig: gulãciuni = vãnãtati, tsi nu-ari nitsiunã simasii, tsi nu-adutsi vãrã hãiri)
{ro: goliciune, deşertăciune}
{fr: vacuité, nudité; inutilité}
{en: emptiness; nudity; futility}

§ guliciuni/guliciune (gu-li-cĭú-ni) sf guliciunj (gu-li-cĭúnjĭ) – (unã cu gulãciuni)
ex: tora u-aduchi guliciunea (atsea cã easti gulishanã); tuti dit eta-aestã suntu guliciunj (fig: vãnãtati, ncot)

§ gulishan (gu-li-shĭánŭ) adg gulishanã (gu-li-shĭá-nã), gulishanj (gu-li-shĭánjĭ), gulishani/gulishane (gu-li-shĭá-ni) – tsi nu-ari tsiva pri el (stranji pri om, frãndzã pri pom, arburi pri golinã, caduri pri stizmã, peani pri pulj, etc.); gol, dispuljat, goalish, gulici, cuculici; dizviscut, gulishinat, dizlãxit, dispuljat
{ro: gol, golaş, despuiat, fără pene}
{fr: dénudé, dénué de tout, nu, à poil, dépouillé, déplumé}
{en: naked, bare, stripped, featherless}
ex: amurã gulishanã (fãrã amuri); mi-alãsã gol, gulishan (fãrã tsiva); pulj gulishanj (goalish, fãrã peani)

§ gulici2 (gu-lícĭŭ) adg gulici/gulice (gu-lí-ci), gulici (gu-lícĭ), gulici/gulice (gu-lí-ci) – (unã cu gulishan)
ex: lj-scoasi sh-cãmeasha shi u-alãsã gulici (gulishanã)

§ gulishinedz (gu-li-shi-nédzŭ) (mi) vb I gulishinai (gu-li-shi-nái), gulishinam (gu-li-shi-námŭ), gulishinatã (gu-li-shi-ná-tã), gu-lishinari/gulishinare (gu-li-shi-ná-ri) – l-guleshti di tut tsi-ari pri el (omlu di stranji, pomlu di frãndzã, stizma di caduri, etc.); dispolj, dizvescu, etc.
{ro: despuia}
{fr: dénuder, dévêtir, dépouiller}
{en: bare, strip, shed (trees)}
ex: nu furarã, nu gulishinarã (nu dispuljarã)

§ gulishinat (gu-li-shi-nátŭ) adg gulishinatã (gu-li-shi-ná-tã), gulishinats (gu-li-shi-nátsĭ), gulishinati/gulishinate (gu-li-shi-ná-ti) – tsi easti gulit di tut tsi-ari pri el (omlu di stranji, pomlu di frãndzã, stizma di caduri, etc.); dispuljat, dizviscut, etc.
{ro: despuiat}
{fr: dénudé, dévêti, dépouillé}
{en: bared, stripped}

§ gulishinari/gulishinare (gu-li-shi-ná-ri) sf gulishinãri (gu-li-shi-nắri) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva gulishineadzã; dispuljari, dizvishteari, etc.
{ro: acţiunea de a despuia; despuiere}
{fr: action de dénuder, de dévêtir, de dépouiller}
{en: action of baring, stripping, shedding (trees)}

§ gulishnedz (gu-lish-nédzŭ) (mi) vb I gulishnai (gu-lish-nái), gulishnam (gu-lish-námŭ), gulishnatã (gu-lish-ná-tã), gulishnari/gulishnare (gu-lish-ná-ri) – (unã cu gulishinedz)
ex: l-gulishnarã di tuti stranjili tsi-avea pri el

§ gulishnat (gu-lish-nátŭ) adg gulishnatã (gu-lish-ná-tã), gulishnats (gu-lish-nátsĭ), gulishnati/gulishnate (gu-lish-ná-ti) – (unã cu gulishinat)

§ gulishnari/gulishnare (gu-lish-ná-ri) sf gulishnãri (gu-lish-nắri) – (unã cu gulishinari)

§ goalish (gŭá-lishĭŭ) adg goalishi/goalishe (gŭá-li-shi), goalish (gŭá-lishĭ), goali-shi/goalishe (gŭá-li-shi) – tsi nu-ari tsiva pri el (stranji pri om, peri pri cap, frãndzã pri pom, arburi pri golinã, caduri pri stizmã, peani pri pulj, etc.); gol, dispuljat, gulishan, cuculici, chelish, calvu, etc.
{ro: gol, chel}
{fr: nu, à poil, dépouillé, déplumé, chauve}
{en: naked, bare, bald, featherless}
ex: sh-anãltsa lumãchili goalishi (goali, dispuljati di frãndzã) cãtrã tser; pri unã goalishi mãgulã

§ golinã (gó-li-nã) sf golinj (gó-linj) – loc ma-analtu tsi easti neacupirit di pãduri; dzeanã (munti, ohtu, mãgulã) goalishã (fãrã arburi); acãri, golnã, gulinã
{ro: creştet pleşuv}
{fr: sommet d’une montagne qui n’est pas couvert, sommet ou colline chauve, lieu dépourvu de toute plantation}
{en: bald mountain top}
ex: di pri golinj eu mutrescu?

§ golnã (gól-nã) sf golni/golne (gól-ni) – (unã cu golinã)

§ gulinã (gu-lí-nã) sf gulinj (gu-línj) – (unã cu golinã)

§ gulivragã (gu-li-vrá-gã) sf gulivrãdz (gu-li-vrắdzĭ) – cãmpul goalish di mardzinea di-arãu (cu earbã shi fãrã ponj) pristi cari s-vearsã arãulu cãndu yini cu apã multã; luncã
{ro: luncă}
{fr: vallée longue, large et herbeuse; prairie}
{en: long valley along rivers, wide and grassy, prairie}