|
|
epanastat
epanastat (e-pa-nás-tatŭ) sm – vedz tu panastasi
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: panastasicumit
cumit (cu-mítŭ) sm cumits (cu-mítsĭ) – fur vurgar tsi alumta aoa sh-un chiro trã iliftiria-a Vurgãriiljei di sum turtsã (cu vãtãmarea-a turtsãlor ma sh-cu vãtãmarea-a crishtinjlor, armãnj i grets, tsi s-alumta trã tritsearea-a Machiduniiljei di sum turtsi la grets, nu la vurgari); cumitagi, andartu, antartu, andarcu, andar, epanastat
{ro: comitagiu bulgar}
{fr: rebelle bulgare, révolté}
{en: Bulgarian rebel}
ex: tu 1903 (anlu unã njilji nauã suti trei), ishirã multsã cumits; grangheadz, scriats ca cumits
§ cumitagi (cu-mi-ta-gí) sm cumitageadz (cu-mi-ta-gĭádzĭ) – (unã cu cumit)
§ cumitii (cu-mi-tí-i) sf cumitii (cu-mi-tíĭ) – atsea tsi featsirã cumitslji cãndu scularã cap contra-a turtsãlor; mintitura tsi s-fatsi cãndu dunjaea sã ximutã contra-a chivernãsiljei; andãrsii, ribilipsiri, panastasi
{ro: rebeliune}
{fr: rébellion}
{en: rebellion}
panastasi/panastase
panastasi/panastase (pa-nás-ta-si) sf panastãsi (pa-nás-tãsĭ) – mutarea cap (ximutarea) tsi u fatsi omlu cari nu va s-ascultã di nomurli astãsiti di domnu-su (di chivernisi, di vãsilii); neascul-tarea (neapruchearea) a arãdzlor astãsiti shi aprucheati di altsã; ribiljo, ribilipsiri, rebilipsiri, ribiljusiri, mutari cap, ximutari, sculari
{ro: revoluţie, rebeliune}
{fr: insurrection, rébellion, soulèvement}
{en: insurrection, rebellion, revolt}
§ epanastat (e-pa-nás-tatŭ) sm epanastats (e-pa-nás-tatsĭ) – un tsi scoalã panastasi; un tsi mutã caplu contra nomurlor astãsiti di chivernisi shi a oaminjlor a ljei; ribilipsit, rebilipsit, ribiljusit, sculat, mutat, ximutat, cumitagi, andartu, antartu, andarcu, andar
{ro: revoluţionar}
{fr: insurgé, révolutionnaire}
{en: insurgent, revolutionary}
rebil
rebil (ré-bilŭ) sm, sf, adg rebilã (ré-bi-lã), rebilj (ré-biljĭ), rebili/rebile (ré-bi-li) – tsi nu ascultã di nomurli-a statlui iu bãneadzã ma fatsi dupã cum va el; tsi s-alumtã contra-a nomurlor shi a chivernisiljei dit locurli iu bãneadzã; tsi lja parti la unã ximutari (panastasi) contra-a puteariljei di stat; arebil, sculat, ximutat, mutat, ribilipsit, epanastat; (fig: rebil = tsi easti fãrã lucru cã nu poati si sh-aflã)
{ro: rebel, şomer}
{fr: rebelle, chômeur}
{en: rebel, unemployed}
ex: arbineshlji suntu rebilj
§ arebil (a-ré-bilŭ) sm, sf, adg arebilã (a-ré-bi-lã), arebilj (a-ré-biljĭ), arebili/arebile (a-ré-bi-li) – (unã cu rebil)
ex: lj-avea sultanlu arebilj
§ ribiljo (ri-bi-ljĭó) sm ribiljadz (ri-bi-ljĭádzĭ) – mutarea cap (ximutarea) tsi u fatsi omlu cari nu va s-ascultã di nomurli astãsiti di domnu-su (di chivernisi, di vãsilii); neascultarea (neapruchearea) a arãdzlor astãsiti shi aprucheati di altsã; panastasi, ribilipsiri, rebilipsiri, ribiljusiri, mutari, ximutari, sculari
{ro: rebeliune}
{fr: rébellion}
{en: rebellion}
§ ribilipsescu (ri-bi-lip-sés-cu) vb IV ribilipsii (ri-bi-lip-síĭ), ribilipseam (ri-bi-lip-seámŭ), ribilipsitã (ri-bi-lip-sí-tã), ribilipsiri/ribilipsire (ri-bi-lip-sí-ri) – mut caplu (ximut, scol) sh-nu voi s-ascultu di-arãdzli shi nomurli astãsiti di domnul a meu (di chivernisi, di vãsilii); scol panastasi contra-a statlui iu bãnedz (sh-a oaminjlor a lui); rebilipsescu, ribiljusescu, mut caplu, scol panastasi, ximut
{ro: (se) răscula}
{fr: révolter, tomber dans le desordre}
{en: rebel, revolt}
§ ribilipsit (ri-bi-lip-sítŭ) adg ribilipsitã (ri-bi-lip-sí-tã), ribilipsits (ri-bi-lip-sítsĭ), ribilipsi-ti/ribilipsite (ri-bi-lip-sí-ti) – tsi s-featsi rebil; tsi mutã caplu; rebilipsit, ribiljusit, sculat, mutat, ximutat, epanastat
{ro: răsculat}
{fr: révolté, tombé dans le desordre}
zurbã
zurbã (zur-bắ) sm zurbadz (zur-bádzĭ) – om tsi si scoalã (s-mutã, s-rebilipseashti) contra-a unei puteari (a unui tsi-l stãpueashti, a statlui iu bãneadzã, etc.); om tsi lu-arãsescu cãvgadzlji; rebil, arebil, epanastat, caceac, cãvgãgi
{ro: zurbagiu, rebel}
{fr: rebelle, révolté}
{en: rebel}
ex: cã-i gioni sh-ma zurbã; zurbadzlji tuts njilush lj-adrash
§ zorba2 (zor-bá) sm zorbadz (zor-bádzĭ) – (unã cu zurbã)
§ zurbãlãchi/zurbãlãche (zur-bã-lắ-chi) sf zurbãlãchi (zur-bã-lắchĭ) – alumta tsi u dutsi un rebil contra-a statlui; purtarea di cãvgãgi (stanjolu) a unui zurbã; rebilipsiri, mintiturã, mintireaji, alumtã, fortsã, stanjo
{ro: zurbalâc, violenţă}
{fr: violence}
{en: violence}