|
|
nicãrtit
nicãrtit (ni-cãr-títŭ) adg – vedz tu cãrtescu
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: cãrtescucãrtescu
cãrtescu (cãr-tés-cu) (mi) vb IV shi II cãrtii (cãr-tíĭ), cãrteam (cãr-teámŭ), cãrtitã (cãr-tí-tã), cãrtiri/cãrtire (cãr-tí-ri) shi cãrtea-ri/cãrteare (cãr-teá-ri) –
1: lj-aspargu chefea (arihatea); nu lu-alas si sh-aibã arihatea; l-pingu s-facã tsiva; angulcescu, pirãxescu;
2: lj-portu inati a unui (lj-u voi) cã-nj fatsi un lucru tsi nu mi-arãseashti (shi nu para voi s-lu mata ved i s-lji mata zburãscu); cãchiusescu, chicãsescu, ahuljisescu, huljisescu, hulusescu, nãirescu, nãrescu, nãrãescu, nj-chicã greu, nj-pari arãu;
3: aduchescu (icã fac pri altu s-aducheascã) unã dureari sufliteascã, un dor greu tu inimã, unã mãrazi (cãnjinã, amãreatsã, cripari, etc.); ãnj chicã greu; ãnj lãescu inima; ãnj cadi milii; lãescu tu hicati; amãrãscu, cãnjisescu, nfushtedz, nvirinedz, nviredz, pãrãpunji-sescu, mãrãnedz, mãrinedz;
4: dau di tsiva (cu mãna, ciciorlu, etc.); bag mãna (deadzitli), agudescu, pusputescu, huhulescu (fig:
1: cãrtescu = fur, nciulescu, spãstrescu, ciun, ciuplescu, sec, etc.; expr:
2: l-cãrtescu = lj-dzãc a unui tra s-facã un lucru, l-pingu, lu schin, l-fac, l-cljem, etc.)
{ro: incomoda, deranja; supăra, ofensa; întrista; atinge}
{fr: incommoder; (se) fâcher, (se) formaliser, s’offenser; attrister, causer du chagrin; atteindre, toucher}
{en: disturb; get (make) sorry, make angry, offend; sadden, grieve; touch}
ex: lala cãrteashti sh-teta zgileashti (angucitoari: brava shi cljiitsa); nu mi cãrtea (nu mi nãirea, nu-nj dzã tsiva, alasã-mi isih); nu cãrteashti (nu-ari, nu fatsi tsiva) cã nji ncljisi portsãli; nã cãrtim di zboarãli tsi dzãsish (chicusim, nã pãru arãu, n-agudirã zboarãli, nã chicarã greu); s-cãrti (nvirinã) ahãt multu; mash unã-l cãrtea (lj-mãca inima, l-mãrãna); nãs nitsi cã s-cãrtea di ea (nu bãga mãna pri ea); s-nu ti cãrteshti di (s-nu badz mãna pri) lucrili a meali; shidzu tu ploai shi s-cãrti di plivrit (lãndzidzã, acãtsã plivrit); s-cãrti di cheptu (fu agudit, lãndzidzã di ofticã); nu ti cãrtea di mini (nu da di mini); pãnã nu-l cãrteshti, cãnili nu ti mushcã; totna mi cãrteashti (mi fatsi s-chicusescu; icã fig: mi schinã); ea cãrtea-l (fig: schinã-l) niheamã, tra s-arãdem; cãrteashti ghini aftuchina (fig: u dutsi, u fatsi s-tragã ninti); nu-l cãrtea (fig: s-nu-l schinj) gumarlu, s-nu beasã; aducheshti cã cãrteashti (fig: furã, spãstreashti)
§ cãrtit (cãr-títŭ) adg cãrtitã (cãr-tí-tã), cãrtits (cãr-títsĭ), cãrtiti/cãrtite (cãr-tí-ti) –
1: tsi-lj s-asparsi chefea (arihatea); tsi nu easti alãsat si sh-aibã isihii; angulcit, pirãxit;
ntreg
ntreg (ntrégŭ) adg ntreagã (ntreá-gã), ntredz (ntrédzĭ), ntredz (ntrédzĭ) – tsi easti cu tuti pãrtsãli-al lui deadun sh-nu-lj lipseashti tsiva; tsi nu easti nchisit; tsi nu-lj s-ari scoasã tsiva; nicãrtit, neahurhit, tut;
(expr:
1: easti ntreg (la minti) = easti cu tutã mintea, nu easti cu mintea chirutã;
2: easti ntreg el = sh-u-adutsi multu cu el, easti tut, dip ca el)
{ro: întreg}
{fr: entier}
{en: whole}
ex: nã etã ntreagã (multu di multu chiro, tutã eta); mãcai un mer ntreg (tut merlu); unã siptãmãnã ntreagã (nicurmatã); dzãlili ntredz; eara ntreg
(expr: tut, dip) ca tini; fripsi njelu ntreg (tut); cochilu-aestu easti ntreg
(expr: u-ari tutã mintea); nitsi di ntredzlji
(expr: atselj tsi au tutã mintea, nu suntu glari) nu eara; nu easti ntreagã mãrata!
(expr: nu para easti tamam, cu tutã mintea)
§ antreg (an-trégŭ) adg antreagã (an-treá-gã), antredz (an-trédzĭ), antredz (an-trédzĭ) – (unã cu ntreg)
§ ãntreg (ãn-trégŭ) adg ãntreagã (ãn-treá-gã), ãntredz (ãn-trédzĭ), ãntredz (ãn-trédzĭ) – (unã cu ntreg)
§ ntridzimi/ntridzime (ntri-dzí-mi) sf ntridzinj(?) (ntri-dzínjĭ) – harea tsi u au (sh-li fatsi) lucrili s-hibã ntredz
§ antridzimi/antridzime (an-tri-dzí-mi) sf antridzinj(?) (an-tri-dzínjĭ) – (unã cu ntridzimi)
pirãxescu
pirãxescu (pi-rãc-sés-cu) (mi) vb IV pirãxii (pi-rãc-síĭ), pirãxeam (pi-rãc-seámŭ), pirãxitã (pi-rãc-sí-tã), pirãxiri/pirãxire (pi-rãc-sí-ri) –
1: mi tradzi (mi fatsi, mi pindzi) tsiva cu puteari (un pirazmo, unã mirachi mari), tra s-adar un lucru;
2: lj-aspargu chefea (arihatea); nu lu-alas si sh-aflã arihati; lj-fac biuzuri; angulcescu;
3: dzãc zboarã (fãrã lãeatsã) tra s-nj-arãd niheamã di cariva i di-atseali tsi fatsi el; cãscãndisescu, schin, chipin, cãrtescu
{ro: ispiti; deranja; tachina}
{fr: tenter; incommoder, déranger; taquiner}
{en: tempt; disturb; tease}
§ pirãxit (pi-rãc-sítŭ) adg pirãxitã (pi-rãc-sí-tã), pirãxits (pi-rãc-sítsĭ), pirãxiti/pirãxite (pi-rãc-sí-ti) –
1: tsi easti traptu (pimtu) di-un pirazmo tra s-facã un lucru;
2: tsi-lj s-ari aspartã chefea (arihatea); tsi nu easti alãsat si sh-aflã arihati; faptu biuzuri; angulcit;
3: schinat, cãrtit, cãscãndisit
{ro: ispitit; incomodat, deranjat; tachinat}
{fr: tenté; dérangé, importuné; taquiné}
{en: tempted; disturbed; teased}
§ pirãxiri/pirãxire (pi-rãc-sí-ri) sf pirãxiri (pi-rãc-sírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva easti pirãxit; angulciri, biuzuri; schinari, cãrtiri, cãscãndisiri
{ro: acţiunea de a ispiti; de a deranja, de a incomoda; de a tachina; deranjare, tachinare}
{fr: action de tenter; d’incommoder, de déranger; de taquiner; importunité, dérangement, taquinerie}
{en: action of tempting; of disturbing, of teasing}
§ nipirãxit (ni-pi-rãc-sítŭ) adg nipirãxitã (ni-pi-rãc-sí-tã), nipirãxits (ni-pi-rãc-sítsĭ), nipirãxiti/nipirãxite (ni-pi-rãc-sí-ti) – tsi nu easti pirãxit; tsi nu-lj s-ari aspartã chefea (arihatea); tsi nu easti angulcit; nicãscãndisit, nicãrtit, nischinat, nichipinat
{ro: neispitit, neatins; nederanjat, netachinat)}
{fr: intact; qui n’est pas tenté, dérangé, n’est pas importuné; n’est pas taquiné}
{en: untempted; untouched; undisturbed; who is not teased}
§ nipirãxiri/nipirãxire (ni-pi-rãc-sí-ri) sf nipirãxiri (ni-pi-rãc-sírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva nu pirãxeashti; neangulciri; nicãscãndisiri, nicãrtiri, nischinari, nichipinari