{ro: avea greaţă (de mâncare multă); (se) sătura}
{fr: avoir des nausées ou étouffer aprés un gros repas; saturer}
{en: eat more than necessary; feel nauseous, have difficulty breathing after a big meal}
ex: mãcarea grasã anguseadzã; mash di unã lj-angusã (lj-yini greatsã), cã nu-ari pradz sã-sh acumpãrã cãti tsiva

§ angusat (an-gu-sátŭ) adg angu-satã (an-gu-sá-tã), angusats (an-gu-sátsĭ), angusati/angusate (an-gu-sá-ti) – tsi easti nãfãtit; tsi-lj yini ca greatsã; cari mizi adilji di multã mãcari; ngusat, angusit, sãturat, fãnãtit, nãfãtit, prãstãnit, pristãnisit
{ro: căruia-i vine greaţă de la multă mâncare, săturat peste măsură}
{fr: qui a des nausées aprés un gros repas; rassasié outre mesure; étouffé}
{en: who feels nauseous or breathless after a big meal; who has overeaten}

§ angusari/angusare (an-gu-sá-ri) sf angusãri (an-gu-sắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva anguseadzã; ngusari, angusiri, sãturari, fãnãtiri, nãfãtiri, prãstãniri, pristãnisiri
{ro: acţiunea de a avea greaţă după multă mâncare; de a (se) sătura; saturaţie}
{fr: action d’avoir des nausées aprés un gros repas; de se rassasier; satiété jusqu’au dégoût}
{en: action of feeling nauseous, of eating too much; of being breathless after a big meal}

§ ngusedz (ngu-sédzŭ) (mi) vb I ngusai (ngu-sáĭ), ngusam (ngu-sámŭ), ngusatã (ngu-sá-tã), ngusari/ngusare (ngu-sá-ri) – (unã cu angusedz)
ex: ti nguseadzã (ti fatsi s-tsã yinã-agnos di-ahãtã mãcari)

§ ngusat (ngu-sátŭ) adg ngusatã (ngu-sá-tã), ngusats (ngu-sátsĭ), ngusati/ngusate (ngu-sá-ti) – (unã cu angusat)

§ ngusari/ngusare (ngu-sá-ri) sf ngusãri (ngu-sắrĭ) – (unã cu angusari)

§ ngusescu (ngu-sés-cu) (mi) vb IV ngusii (ngu-síĭ), nguseam (ngu-seámŭ), ngusitã (ngu-sí-tã), ngusi-ri/ngusire (ngu-sí-ri) – (unã cu angusedz)
ex: putsãnã carni mãcãm shi nã ngusi (nã nãfãti); shi dultsenjli ti ngusescu (ti fac s-tsã yinã greatsã, agnos cãndu mãts multu di eali)

§ ngusit (ngu-sítŭ) adg ngusitã (ngu-sí-tã), ngusits (ngu-sítsĭ), ngusiti/ngusite (ngu-sí-ti) – (unã cu angusat)
ex: nj-easti stumahlu ngusit (nãfãtit, para-mplin), nu nj-aproachi tsiva

§ ngusiri/ngusire (ngu-sí-ri) sf ngusiri (ngu-sírĭ) – (unã cu angusari)

{ro: îndestula, sătura}
{fr: satisfaire, rassassier}
{en: provide with, satisfy, satiate}
ex: casa-lj fu ndistulatã, ca stuplu (mplinã di tuti ca un stup cu njari)

§ ndistulari/ndistulare (ndis-tu-lá-ri) sf ndistulãri (ndis-tu-lắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu tsiva si ndistuleadzã; sãturari, tipuriri, fãnãtiri, nãfãtiri, fãnitiri, apudidiri, etc.
{ro: acţiunea de a îndestula, de a sătura; îndestulare, săturare}
{fr: action de satisfaire, de rassassier}
{en: action of providing with, of satisfying, of satiating}

§ fãnitescu (fã-ni-tés-cu) (mi) vb IV fãnitii (fã-ni-tíĭ), fãniteam (fã-ni-teámŭ), fãnititã (fã-ni-tí-tã), fãnitiri/fãnitire (fã-ni-tí-ri) – (unã cu fãnãtescu)
ex: s-mi fãnitescu di pãni

§ fãnitit (fã-ni-títŭ) adg fãnititã (fã-ni-tí-tã), fãnitits (fã-ni-títsĭ), fãnititi/fãnitite (fã-ni-tí-ti) – (unã cu fã-nãtit)

§ fãnitiri/fãnitire (fã-ni-tí-ri) sf fãnitiri (fã-ni-tírĭ) – (unã cu fãnãtiri)

§ nãfãtescu (nã-fã-tés-cu) (mi) vb IV nãfãtii (nã-fã-tíĭ), nãfãteam (nã-fã-teámŭ), nãfãtitã (nã-fã-tí-tã), nãfãtiri/nã-fãtire (nã-fã-tí-ri) – (unã cu fãnãtescu)
ex: sã-sh nãfãteascã (saturã) foamea; sta tra s-pascã tarlu pãn si s-nãfãteascã (saturã); hrana nãfãteashti i saturã; l-nãfãtirã (l-umplurã cu mãcari) cãndu nu-avea pãni s-mãcã; nu ti nãfãtish di-ahãtã pãrjinã?
(expr: nu ti sãturash di-ahãntã bãteari? di ahãntu shcop?)

§ nãfãtit (nã-fã-títŭ) adg nãfãtitã (nã-fã-tí-tã), nãfãtits (nã-fã-títsĭ), nãfãtiti/nãfãtite (nã-fã-tí-ti) – (unã cu fãnãtit)
ex: nãfãtits (sãturats) di avrã

§ nãfãtiri/nãfãtire (nã-fã-tí-ri) sf nãfãtiri (nã-fã-tírĭ) – (unã cu fãnãtiri)

23: nji si dusi gura la ureaclji = nji sã featsi unã foami mari, hiu multu-agiun;
24: bag tu gurã; bag tsiva n gurã = mãc;
25: ljau nã gurã = mãc niheamã, unã mãshcãturã;
26: nj-curmu di la gurã = nu mãc cãt voi tra s-dau s-mãcã altu;
27: nji s-usucã gura = (i) mi-acatsã unã seati mari sh-mizi pot s-ashteptu s-beau tsiva; (ii) zburãscu multu, nji s-usucã gura di-ahãtã zburãri;
28: hiu cu suflitlu la gurã = (i) mizi pot s-adilj, mizi pot s-ljau anasi; (ii) nj-caftu arihatea dupã tsi fac un mari copus; (iii) hiu multu lãndzit shi etim sã-nj dau suflitlu, s-mor;
29: nj-adutsi suflitlu la gurã = nj-adutsi suflitlu la nari; chicusescu, mi nvirinã multu, mi cãrteashti multu cu-atseali tsi-nj fatsi, mi-adutsi tu-unã halã di nu shtiu tsi altu s-fac; nj-yini tu nãri;
30: agãrshescu di la mãnã pãn la gurã = agãrshescu multu agonja;
31: lj-u-astup gura; lj-u ncljid gura; lj-acats gura = l-fac s-tacã, nu lu-alas sã zburascã, l-fac s-nu poatã s-dzãcã vãr zbor;
32: nj-si lja gura; nu-nj s-avdi gura; u ncljish gura = amutsãscu, tac shi nu scot un zbor dit gurã;
33: ãlj ljau zborlu din gurã = (i) dzãc un zbor tamam atumtsea cãndu un altu easti etim s-lu dzãcã idyiul zbor; (ii) lj-talj zborlu, lj-curmu zborlu tra sã zburãscu mini;
34: mi lja gura pri dininti = zburãscu ninti ca s-mi minduescu trã tsi easti ghini s-dzãc, dzãc tsi nu lipsea s-dzãc, mi dau di padi cu atseali tsi dzãc;
35: nu-nj si dutsi pãnea la gurã; nu-nj si bagã n gurã = mãc fãrã orixi, nu ved hãiri di mãcarea tsi-u fac, escu nvirinat shi nu-am orixi tra s-mãc tsiva;
36: di gurã-gurã = di la om la om;
37: easti mash gura di nãs = nãs zburashti mash, s-alavdã sh-nu fatsi tsiva;
38: mi ljau dupã gura-a lui = fac ashi cum dzãtsi el, ashi cum mi urnipseashti;
39: ashteptu (sã-nj si da) n gurã; ashteptu pãnea n gurã; ashteptu s-nji cadã hica n gurã = voi s-li aflu tuti lucrili etimi, adrati, fãrã lucru; ashteptu sã-nj si da tuti lucrili fãrã tra s-fac tsiva trã eali;
40: ashteptu cu gura hãscatã = ashteptu cu multã nearãvdari, mizi pot s-ashteptu;
41: stau cu gura hãscatã = mi ciudusescu di-atseali tsi ved;
42: nj-alasã gura bali (apã) = zãlipsescu, nj-si fatsi mari orixi;
43: nu bag ghini n gurã; pãnã s-dishcljidz gura = dinãoarã, unãshunã, sticlu-aestu, pãnã s-dzãts “meau!”;
44: nj-alãxescu (nj-fac) gura = alãxescu atseali tsi mãc; alãxescu arada cu cari mãc mãcãrurli; nj-alãxescu nustimada tsi u-am ãn gurã;
45: va-nj badz gura sum nari = nu mi mealã dip;
46: gura-lj dzãtsi, narea-lj avdi = tsi zburashti cu boatsea apusã, tsi zburashti peagalea;
47: (dzãtsi) tsi-lj yini n gurã = (dzãtsi) tsi-lj treatsi prit minti, fãrã si s-mindueascã ghini;
48: canda ari jarlu n gurã = (om) tsi nu poati s-tsãnã un mistico;
49: ts-alasã gura lapti = zbor tsi s-dzãtsi cãndu cariva ari mari mirachi trã un lucru;
50: aurlu (zghilescu) cãt nji ncapi (nj-u poati) gura = aurlu cãt pot di vãrtos, cu boatsea cãt ma mari)
{ro: gură; bot; voce; etc.}
{fr: bouche; gueule; voix; etc.}
{en: mouth; voice; etc.}
ex: unã mãnãstiri cu nipãrtica tu mesi sh-cu calj alghi deavãrliga (angucitoari: gura); boatsea njicã sh-gura mari (angucitoari: tufechea); un arap cu gura dishcljisã (angu-citoari: cireaplu); nã featã cu mãnjli n gechi, u ljai mbratsã fãr s-u ntreghi, cu seati mari u bash ãn gurã, sh-ti saturi di laptili tsi-lj curã (angucitoari: plosca); nã bisearicã cu calj alghi (angucitoari: gura sh-dintsãlj); altu hascã gura sh-altu nchirdãseashti; di gurã s-bati caplu; cari sh-aveaglji gura, caplu-a lui sh-aveaglji; suntu shapti guri (fig: inshi); cãdzut tu gurã di lup
(expr: faptu afan); yin stiihiili s-nã lja gura (fig: boatsea); lu-agiumsirã cu gurã (yiu, tu banã); si-sh agiungã mã-sa cu gurã (yii, tu banã); atumtsea-lj vinji gura (zborlu, boatsea; expr: nchisi sã zburascã, nye); lji si lo gura
(expr: chiru boatsea; nu mata putu sã zburascã; dãmlusi); ari guri multi
(expr: oaminj tsi vor hrãniri, cilimeanj multsã); lj-acãtsã gura-a Hristolui
(expr: lji ncljisi gura; Hristolu nu-avu tsi s-dzãcã); cari u dishcljisi gura, nã palmã u-adrã
(expr: zburãscu multi, vruti sh-nivruti); nu-sh grescu cu gura
(expr: suntu ncãceats); ari gurã ficiorlu-aestu
(expr: zburashti multu, shtii sã zburascã; nu mi treatsi n gurã
(expr: nu mi zburashti di-arãu, nu mi cacuzburashti); ti ncãceash? tsi-asparsish gura?
(expr: l-zburãsh di-arãu? l-cacuzburãsh?); nã s-avea dusã gura la ureaclji di foami
(expr: nji s-avea faptã unã foami mari, earam multu-agiunj); nu bãgã tsiva n gurã
(expr: nu mãcã tsiva) di trei dzãli; pãn calu s-lja nã gurã
(expr: s-mãcã, s-pascã niheamã); ficiori tsi-ashteaptã n gurã
(expr: s-lã si da tuti etimi), ca tsiva pulj orghi; ashtipta cu gura hãscatã
(expr: cu nearãvdari) tuts, ca cireasha-atsea coapta; tu avlii eara nã fãntãnã, cu apã aratsi, cã bali ts-alãsa gura
(expr: zilipseai s-beai apã); lji s-avea uscatã gura
(expr: lj-eara multã seati); nu li bagã ghini n gurã
(expr: unãshunã, cãt ahiursi s-mãcã); nvirinat, cã nu-lj si bãga tsiva n gurã
(expr: cã nu-avea orixi dip); nu lã si dutsea pãnea la gurã
(expr: nu-avea orixi, nu para vrea s-mãcã), macã mãca ahoryea; nu-lj si bagã n gurã mãshcãturã di pãni
(expr: easti nvirinat sh-nu-lj yini s-mãcã, nu-ari chefi, nu-ari orixi); gura-a ta s-ti scadã sh-a lumiljei s-ti-alavdã; cari nu-l doari gura, tutã dzua matsinã; cari aurlã pravatos, gura-a lui va-l doarã; vai astuchi gura-a lumiljei?; gura chirii nu-nj caftã, ma nitsi cu chirii-i datã; sh-u nvitsã gura cu minciunj, shi s-va s-aspunã alihea, nu poati; s-nu ti saturi di gura-a lui, ahãntu bun om; lj-u scoasi amalmã prit gurã; cu gura oaspi sh-cu inima ts-u hearbi; gura lilici shi inima cirnici; di gurã s-bati caplu; gura nu caftã chirii ti zburãri; gura nu dzãtsi: nimal!; pãnã n gurã hiu sãtul; tsi-lj yini la cur, li dzãtsi la gurã; cu gura muntsãlj scolj; nu tsi intrã n gurã, ma tsi easi din gurã easti amãrtii; tsi easi din gurã easti-arãu, nu tsi badz; gura ndreadzi, gura-aspardzi; njicã-i sh-broasca, ma gurã mari ari; gura nu-ari sãturari, cãtu-lj dai, ahãt caftã

§ guritsã1 (gu-rí-tsã) sf guritsã (gu-rí-tsã) – gurã njicã; gurshoarã
{ro: guriţă}
{fr: petite bouche}
{en: small mouth}
ex: nu-lj s-avdi guritsa (gura-a lui njicã); ts-yinea s-lã sorghi guritsa

§ gurshoarã (gur-shĭŭá-rã) sf gurshori (gur-shĭórĭ) – (unã cu guritsã1)
ex: gurshoara (guritsa) lã si strãmbã

§ gurahan (gu-ra-hánŭ) sm, sf, adg gurahanã (gu-ra-há-nã), gurahanj (gu-ra-hánjĭ), gurahani/gurahane (gu-ra-há-ni) – tsi ari gura mari sh-aurlã vãrtos (tsi ari gura hani); ficior tsi plãndzi, njiureadzã sh-aurlã multu
{ro: cu gura mare; copil miorlâitor}
{fr: qui a une grande bouche; enfant pleurnicheur}
{en: with big mouth; whining child}

{fr: action de rassassier, de gaver, de gorger}
{en: action of satisfying, of gorging, of satiating}

§ pristinisescu1 (pris-ti-ni-sés-cu) (mi) vb IV pristi-nisii (pris-ti-ni-síĭ), pristiniseam (pris-ti-ni-seámŭ), pristinisitã (pris-ti-ni-sí-tã), pristinisiri/pristinisire (pris-ti-ni-sí-ri) – (unã cu pristãnisescu)

§ pristinisit1 (pris-ti-ni-sítŭ) adg pristinisitã (pris-ti-ni-sí-tã), pristinisits (pris-ti-ni-sítsĭ), pristinisiti/pristinisite (pris-ti-ni-sí-ti) – (unã cu pristãnisit)

§ pristinisi-ri1/pristinisire (pris-ti-ni-sí-ri) sf pristinisiri (pris-ti-ni-sírĭ) – (unã cu pristãnisiri)

§ pristãnescu (pris-tã-nés-cu) (mi) vb IV pristãnii (pris-tã-níĭ), pristãneam (pris-tã-neámŭ), pristãnitã (pris-tã-ní-tã), pristãniri/pristãnire (pris-tã-ní-ri) – (unã cu pristã-nisescu)

§ pristãnit (pris-tã-nítŭ) adg pristãnitã (pris-tã-ní-tã), pristãnits (pris-tã-nítsĭ), pristãniti/pristãnite (pris-tã-ní-ti) – (unã cu pristãnisit)

§ pristãniri/pristãnire (pris-tã-ni-ri) sf – pristãniri (pris-tã-nírĭ) (unã cu pristãnisiri)

§ prãstãnescu (prãs-tã-nés-cu) (mi) vb IV prãstãnii (prãs-tã-níĭ), prãstãneam (prãs-tã-neámŭ), prãstãnitã (prãs-tã-ní-tã), prãstãniri/prãstãnire (prãs-tã-ní-ri) – (unã cu pristãnisescu)

§ prãstãnit (prãs-tã-nítŭ) adg prãstãnitã (prãs-tã-ní-tã), prãstãnits (prãs-tã-nítsĭ), prãstãniti/prãstãnite (prãs-tã-ní-ti) – (unã cu pristãnisit)

§ prãstãniri/prãstãnire (prãs-tã-ní-ri) sf prãstãniri (prãs-tã-nírĭ) – (unã cu pristãnisiri)

ex: multi ori armãnea nisãturats, tra s-bagã tsiva tu oalã

§ nisãturari/nisãturare (ni-sã-tu-rá-ri) sf nisãturãri (ni-sã-tu-rắrĭ) – atsea tsi fatsi cariva tsi nu s-saturã
{ro: acţiunea de a nu (se) sătura; nesăturare}
{fr: action de ne pas (se) rassassier; insati-abilité}
{en: action of not satiating; insatiability}

§ sutur (sú-turŭ) (mi) vb I suturai (su-tu-ráĭ), suturam (su-tu-rámŭ), suturatã (su-tu-rá-tã), suturari/suturare (su-tu-rá-ri) – (unã cu satur)

§ suturat (su-tu-rátŭ) adg suturatã (su-tu-rá-tã), suturats (su-tu-rátsĭ), suturati/suturate (su-tu-rá-ti) – (unã cu sãturat)

§ sutura-ri/suturare (su-tu-rá-ri) sf suturãri (su-tu-rắrĭ) – (unã cu sãturari)

§ nsatur (nsáturŭ) (mi) vb I nsãturai (nsã-tu-ráĭ), nsã-turam (nsã-tu-rámŭ), nsãturatã (nsã-tu-rá-tã), nsãturari/nsãturare (nsã-tu-rá-ri) – (unã cu satur)
ex: pute nu si nsaturã, cãtu-s-aibã; tsi? va si nsaturi tini tutã dunjaea?

§ nsãturat (nsã-tu-rátŭ) adg nsãturatã (nsã-tu-rá-tã), nsãturats (nsã-tu-rátsĭ), nsãturati/nsãturate (nsã-tu-rá-ti) – (unã cu sãturat)
ex: cãtã ploai deadi shi loclu nu easti nsãturat

§ nsãturari/nsãturare (nsã-tu-rá-ri) sf nsãturãri (nsã-tu-rắrĭ) – (unã cu sãturari)

§ sãtuleatsã (sã-tu-leá-tsã) sf sãtulets (sã-tu-létsĭ) – starea tsi u-ari un tsi s-ari sãturatã; sat, satru, sãturari
{ro: saţ}
{fr: rassasiement, satiété}
{en: satiety}
ex: ocljilj sãtuleatsã (sat, sãturari) nu au

§ satru (sá-tru) sm fãrã pl – (unã cu sãtuleatsã)
ex: nu-avea satru (sat) di cuvendã

§ sat2 (sátŭ) sm fãrã pl – (unã cu sãtuleatsã)

§ sãtul (sã-túlŭ) adg sãtulã (sã-tú-lã), sãtulj (sã-túljĭ), sãtuli/sãtule (sã-tú-li) – ashi cum easti cariva tsi s-ari sãturatã; sãturat, nãfãtit, etc.;
(expr: sãtulu nu pistipseashti agiunlu = zbor tsi s-dzã tr-atsel tsi nu-ari unã halã shi nu poati s-lu-aducheascã omlu tsi u-ari; sãnãtoslu nu pistipseashti pi-atsel lãndzit)
{ro: săturat}
{fr: rassassié}
{en: satiated}
ex: hiu sãtul di pãni; pãnã n gurã hiu sãtul; sãtulu, trã tuti dzãtsi cã nu-s buni

§ sãtur (sã-túrŭ) adg sãturã (sã-tú-rã), sãturi (sã-túrĭ), sãturi/sãture (sã-tú-ri) – (unã cu sãtul)
ex: escu sãtur di minciunjli-a lui

§ deasãtului (dĭa-sã-tú-luĭ) adv – zbor tsi caftã s-aspunã cum mãcã cariva cari nu-astãmãtseashti di mãcari pãnã nu s-saturã dip sh-nu mata poati s-mãcã altu tsiva; pi sãturati
{ro: cu saţiu, pe săturate}
{fr: d’une manière rassasiée}
{en: to one’s heart’s content}

§ nisãtul (ni-sã-túlŭ) adg nisãtulã (ni-sã-tú-lã), nisãtulj (ni-sã-túljĭ), nisãtuli/nisãtule (ni-sã-tú-li) – tsi nu easti sãtul; ashi cum easti atsel tsi nu s-ari sãturatã; nisãturat
{ro: nesătul}
{fr: qui n’est pas rassassié}
{en: who is not satiated}
ex: armasit nisãtuli (nisãturati)