simintsã (si-mín-tsã) sf simintsã (si-mín-tsã) – partea multu minutã dit unã plantã (inshitã, multi ori, dit unã lilici dupã tsi s-usucã) cari, siminatã, fatsi s-creascã unã altã plantã; spor, spermã;
(expr:
1: easti di simintsã (bunã, aleaptã) = easti di dãmarã, arãdãtsinã, soi bunã, aleaptã;
2: ari simintsã di saraosh = easti soi di oaminj tsi bea)
{ro: sămânţă}
{fr: semence, graine}
{en: seed}
ex: simintsã di grãn; na! iu dau di-unã simintsã di curcubetã; ligã tu nãsã trei simintsã di bumbac sh-trei gãrnutsã di cafei; simintsa tsi bãgai tu loc acãtsã; pãnã di-adoarã yipturli eara curati shi aleapti dupã simintsã; el lo nã curcubetã, u curã di simintsã pri la gurã shi u featsi buti; cãndu oulu easti proaspit, pots s-lji vedz tu lunjinã simintsa; easti di bunã simintsã
(expr: di soi, dãmarã bunã)
§ simintsos (si-min-tsósŭ) adg simintsoasã (si-min-tsŭá-sã), simintsosh (si-min-tsóshĭ), simintsoasi/simintsoase (si-min-tsŭá-si) – tsi ari (easti cu) multi simintsã; (fig: simintsos (ti prãvdzã) = tsi fatsi multi ori njits; tsi fatsi cati oarã multsã njits)
{ro: sămănţos}
{fr: riche en graines}
{en: full of seeds}
ex: shirchinlu simintsos (cu multi simintsã) nu ari lizeti; portsilj suntu simintsosh
§ seamin1 (seá-minŭ) vb I siminai (si-mi-náĭ), siminam (si-mi-námŭ), siminatã (si-mi-ná-tã), siminari/siminare (si-mi-ná-ri) – bag simintsã tu loc tra s-fitruseascã shi s-creascã planti (lilici, grãn, ponj, etc.); nseamin, fitipsescu; (fig:
1: seamin = dau un yitrii (vãtsinã, prit gurã, ingectsii i cu-unã zgrãmãturã pri cheali) tra s-lu-aveglju omlu shi s-nu-acatsã unã lãngoari mulipsitoari (tsi s-lja di la om la om); simnedz, vãtsinipsescu, vãtsinedz; expr:
2: seamin arov = treambur di fricã, di-arcoari;
3: iu nu-l seaminj, aclo fitruseashti = ansari, s-aspuni, di-aclo iu nu ti-ashteptsã s-lu vedz;
4: vimtu seaminj? furtunã adunj = ma s-fats tsiva arãu, tsi nu lipseashti s-fats, s-ti mindueshti la urmãri, cã pots tra s-pats nipãtsãtili)
{ro: semăna; vaccina}
{fr: planter, semer; vacciner}
{en: seed, sow, plant; vaccinate}
ex: ari siminatã tu grãdinã flori shi zãrzãvãts; u siminai dicara, shi criscu unã curcubetã; siminai agrili cu grãn; siminash cu mãna a ta unã lilici; acatsã si seaminã arov di fricã
(expr: ahiurseashti s-treamurã di fricã); mãratslji di njits arov simina
(expr: trimbura multu di fricã) di prighios, ma tãtsea muts; nu-lj siminai (fig: vãtsinipsii) ficiorli pãnã tora; arãulu l-seaminã Dumnidzã
§ siminat (si-mi-nátŭ) adg siminatã (si-mi-ná-tã), siminats (si-mi-nátsĭ), siminati/siminate (si-mi-ná-ti) – (loc) tu cari s-ari bãgatã simintsã tra s-creascã planti; (simintsa) tsi easti bãgatã tu loc tra s-fitruseascã shi s-creascã ca unã plantã; nsiminat, fitipsit
{ro: semănat; vaccinat}
{fr: planté, semé; vacciné}
{en: seeded, planted; vaccinated}
§ siminari/siminare (si-mi-ná-ri) sf siminãri (si-mi-nắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva easti siminat; nsiminari, fitipsiri; simnari
{ro: acţiunea de a semăna; de a vaccina; semănare; vaccinare}
{fr: action de planter, de semer; de vacciner}
{en: action of seeding, of planting; of vaccinating}
§ nisiminat (ni-si-mi-nátŭ) adg nisiminatã (ni-si-mi-ná-tã), nisiminats (ni-si-mi-nátsĭ), nisiminati/nisiminate (ni-si-mi-ná-ti) – (loc) tsi nu easti siminat; (loc) tu cari nu s-ari bãgatã simintsã tra s-creascã planti; (simintsã) tsi nu easti bãgatã tu loc tra s-fitruseascã shi s-creascã ca unã plantã; nifitipsit
{ro: nesemănat}
{fr: qui n’est pas planté, qui n’est pas semé}
{en: that is not seeded, that is not planted}
§ nisimina-ri/nisiminare (ni-si-mi-ná-ri) sf nisiminãri (ni-si-mi-nắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva nu seaminã tsiva; nifitipsiri
{ro: acţiunea de a nu semăna; nesemănare}
{fr: action de ne pas planter, de ne pas semer}
{en: action of not seeding, of not planting}
§ nseamin (nseá-minŭ) vb I nsiminai (nsi-mi-náĭ), nsiminam (nsi-mi-námŭ), nsiminatã (nsi-mi-ná-tã), nsimina-ri/nsiminare (nsi-mi-ná-ri) – (unã cu seamin1)
ex: nu nsiminã estan flori mushati; va si nseamin fauã; ti Sum Chetru lu nsiminai; di cãndu lu nsiminã tatã-su, fu fãrã tihi
§ nsiminat (nsi-mi-nátŭ) adg nsiminatã (nsi-mi-ná-tã), nsiminats (nsi-mi-nátsĭ), nsimina-ti/nsiminate (nsi-mi-ná-ti) – (unã cu siminat)
ex: nu lj-am nsiminats (vãtsãnipsits) sh-nj-u fricã, cã imnã mãltseadzã
§ nsi-minari/nsiminare (nsi-mi-ná-ri) sf nsiminãri (nsi-mi-nắrĭ) – (unã cu siminari)
ex: fui acãtsat cu nsiminarea-a grãdinãljei; tu brats ari nsiminarea
§ siminãturã (si-mi-nã-tú-rã) sf siminãturi (si-mi-nã-túrĭ) – planti ishiti dit siminari; loclu iu s-ari siminatã tsiva; siminari, fitipsiri
{ro: semănătură}
{fr: semaille}
{en: sowing, planting}
ex: siminãturli (plantili, locurli siminati) u duc ghini; s-nu caltsi pit siminãturi (locurli siminati)
§ siminãtor (si-mi-nã-tórŭ) sm, sf, adg siminãtoari/siminãtoare (si-mi-nã-tŭá-ri), simi-nãtori (si-mi-nã-tórĭ), siminãtoari/siminãtoare (si-mi-nã-tŭá-ri) – atsel tsi seaminã
{ro: semănător}
{fr: semeur}
{en: seeder, planter}
§ simnitor1 (sim-ni-tórŭ) sm, sf, adg simnitoari/simnitoare (sim-ni-tŭá-ri), simnãtori (sim-nã-tórĭ), simnitoari/simnitoare (sim-ni-tŭá-ri) – (unã cu siminãtor)
ex: criscut tu unã pãnticã shi hits adrats di un simnitor (siminãtor; fig: tatã, pãrinti)
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã ma multu/ptsãn